Filmthuis – 23 januari 2016

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

BFI Flipside
Pretenties en bikini’s

Drie nieuwe uitgaves van het Flipside label van het British Film Institute zijn zonder meer verplichte kost. Drie reizen naar een tijd die onmiskenbaar minder angstig en politiek correct was dan de onze.

herostratus

Oneerbiedig kun je zeggen dat Flipside de vergaarbak van de Britse filmgeschiedenis is, een bonte verzameling verschoppelingen die dreigde vergeten te worden omdat ze bij verschijnen geen succes hadden. En misschien om begrijpelijke redenen ook wel. Maar wie ze nu terugziet, over een afstand van verschillende generaties, kan niet om hun obscure, dubieuze maar ook unieke eigenaardigheden heen.
Obscuur, uniek en dubieus geldt zeker voor herostratus van Don Levy uit 1967, dat de narcistische zelfdestructie en het morele failliet van de jaren zestig-generatie voorspelde. Een jonge dichter schakelt een reclamebureau in om zijn geplande zelfmoord tot een mediaspektakel te maken, maar ontdekt dat zijn motieven misschien niet zo zuiver zijn als hij had gedacht.
Levy filmde de lege woestenij van Londen als reflectie van emoties zoals hij dat bij Antonioni had gezien, en mixte dat met de experimentele stijl van Stan Brakhage en Kenneth Anger waarbij close-ups van lichamen en bloed een onbewuste beeldenstroom moesten creëren. Pers en publiek schoven Levy’s levenswerk in 1967 als ’te pretentieus’ aan de kant. Begrijpelijk, want de regisseur maakte inderdaad een paar vergissingen: zeker de documentairebeelden van vernietigingskampen verstoren de toon en het ritme van de film, net als de beelden van poëzie-performances van beatdichter Allen Ginsberg.
Maar Levy’s enorme pretenties zijn juist ook wat fascineert. Hij verwierp de analoge vertelvorm van de meeste films en koos voor een cyclische structuur. Levy wilde geen verhaaltje vertellen, hij wilde het publiek in een psychologische toestand brengen waardoor het zich ging realiseren in welke morele en psychologische val het zat. Dat publiek moest anders naar film leren kijken en accepteren dat het psychisch in de war gebracht werd. Maar dat deed het publiek dus niet en tussen verschijnen en deze digitale restauratie is de film nooit meer te zien geweest.
Don Levy maakte na herostratus ook nooit meer een nieuwe film en pleegde, net als hoofdrolspeler Michael Gotard een paar jaar later, in 1987 zelfmoord. herostratus is misschien een van de best bewaarde geheimen van de Britse filmgeschiedenis. Want behalve de grandioze visuele ambities van de makers lijkt de film ook nog eens van invloed te zijn geweest op tal van latere regisseurs, waaronder Stanley Kubrick en Nicolas Roeg.

Sportauto’s
all the right noises hoort bij een klein groepje Britse films die de gevoelige materie van relaties tussen volwassen mannen en jonge meisjes onderzocht. Zowel het onderwerp als de titels geven aan hoezeer de tijden veranderd zijn. De oneliners waarmee de film werd aangeprezen — ‘Is vijftien te jong voor een meisje?’ en ‘Is één vrouw genoeg voor een man?’ — zouden nu nooit langs de marketingafdelingen van filmmaatschappijen komen (een van de andere titels is three into two won’t go). Maar destijds was dat geen probleem. De hoofdrol van het meisje werd zelfs gespeeld door de jonge Olivia Hussey, die toen overal geroemd werd voor haar rol in het Oscarwinnende romeo and juliet van Franco Zeffirelli.
man of violence ten slotte staat in de lange traditie van Britse gangsterfilms die via get carter rechtstreeks naar Guy Ritchie’s lock, stock and two smoking barrels, snatch en rocknrolla loopt. Ook hier gerommel met vastgoed, borsten en bikini’s, ruige kerels en sportauto’s. Maar ook het seksisme en racisme uit een tijd die onmiskenbaar minder politiek correct was dan de onze. Is dat misschien de grootste verdienste van deze films: dat ze ons met andere ogen naar onze eigen wereld laat kijken? En zien wat we gewonnen maar vooral ook verloren hebben?

Ronald Rovers

HEROSTRATUS/ALL THE RIGHT NOISES/MAN OF VIOLENCE (Don Levy/Gerry O’Hara/Pete Walker, 1967/1969/1971, Engeland, BFI Flipside, import, regio 2)

Top 10 import-dvd’s

The complete lone wolf and cub boxset
Alle zes bloederige delen van deze klassieke reeks over de avonturen van een ronin en zijn jonge zoontje, een verre inspiratiebron van Sam Mendes’ gangsterdrama road to perdition. (Kenji Misumi/Buichi Saito/Yushiyuki Kuroda, 1972-1974, Eureka! Classics, regio 2)

DOWNHILL RACER
Ruim twintig jaar na dit speelfilmdebuut was regisseur Michael Ritchie ook verantwoordelijk voor het verhaal van cool runnings, de komedie over het Jamaicaanse bobsleeteam — een satirische uitvergroting van dit sportdrama, downhill racer, dat over een andere underdog gaat: een Amerikaanse skischansspringer. (Michael Ritchie, 1969, Criterion, regio 1)

The golden age of television
Goed, de titel van deze collectie (geleend van de PBS-reeks uit 1980 waarin deze films voor het eerst werden herontdekt) is wat voorbarig: de hoogtijdagen van het televisiedrama zijn natuurlijk nú. Maar deze acht theatrale films uit de jaren vijftig zijn er niet minder om. (Diverse regisseurs, 1953-1958, Criterion, regio 1)

Frank Borzage, volume 1 en volume 2
Een representatief beeld geven deze vier films misschien niet van Frank Borzages oeuvre van ruim honderd titels. Maar het zijn wel vier hoogtepunten: seventh heaven en street angels in box 1, en lucky star en liliom in deel 2. (Frank Borzage, 1927-1930, BFI, regio 2)

YOUNG SOUL REBELS
Ook nu, achttien jaar na het speelfilmdebuut van kunstenaar Isaac Julien, is het onderwerp van de film (homoseksualiteit in de zwarte gemeenschap) nog altijd bijzonder genoeg om de aandacht te trekken. (Isaac Julien, 1991, BFI, regio 2)

EVIL FACE
Spaghetti-horror over gezichtstransplantaties, met als originele titel la mano che nutre la morte. Werd door dezelfde cast (met Klaus Kinski in de hoofdrol) en crew tegelijk opgenomen met le amanti del mostro; de twee films gebruiken zelfs deels dezelfde opnames. (Sergio Garone, 1974, MYA, regio 1)

BLOOD (O SANGUE)
Met o sangue maakte de Portugees Pedro Costa een zeer zelfverzekerd debuut in de Europese arthousecinema. Lees volgende maand de recensie. (Pedro Costa, 1989, Second Run, regio 2)

BORN OF FIRE
Staat bekend als de eerste Islamitische horrorfilm (halal-horror?), hoewel ‘mystiek’ wellicht een betere genreaanduiding zou zijn. Of ‘onbegrijpelijk’, maar juist die ondoorgrondelijke beeldsymboliek maakt de film zo te genieten. (Jamil Dehlavi, 1987, Mondo Macabor, regio 1)

William Castle film collection
De dvd-kijker zal het zonder de trilstoelen moeten doen die gimmick-koning William Castle voor the tingler in bioscopen liet installeren. De film, en de zeven andere in deze box, zal op zichzelf moeten staan. (William Castle, 1958-1964, Sony, regio 1)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque.

Walgen of doorkijken?
tesis (Alejandro Aménabar, Spanje, 1996, Twin Pics/Cinéart)
Je hoort er eigenlijk nooit meer wat over, maar een tijdje waren snuff movies hot bij horrorfilmmakers. Snuff movies zijn films waarin echt wordt gemoord enkel en alleen om de filmbeelden ervan voor grof geld te verkopen. Het bestaan ervan is nooit aangetoond maar ze hebben filmmaker Joel Schumacher er wel toe aangezet om zijn erbarmelijke 8mm (1999) te maken. Het Spaanse tesis (1996) stak daar met kop en schouders bovenuit. Alejandro Aménabar beloofde met zijn eersteling een grote in de horrorfilm te worden, wat hij met films als abre los ojos en the others ruimschoots heeft ingelost. Met tesis maakte hij een Spaanse klassieker die lang in het hoofd is blijven spoken. Jaren na dato blijkt de film nog steeds vreselijk eng te zijn.
In tesis belandt studente Ángela voor haar onderzoek naar extreem gewelddadige films op de bank bij een medestudent, die haar laat kennismaken met ‘echte films’ als fresh blood, waarin de hersenen er veelvuldig uit worden gewipt. Walgend keert ze haar hoofd af maar blijft daarna toch kijken. Heel tesis draait om die vraag: wel of niet kijken? De toon wordt gezet als Ángela aan het begin van de film langs de metrorails loopt waar net een man is overreden. Terwijl de reizigers wordt gemaand om snel door te lopen, kan zij nauwelijks de behoefte onderdrukken om een blik op de bloederige ravage te werpen.
Dat je zelfs kunt bezwijken aan het kijken naar schokkende filmbeelden, bewijst de professor die dood in de filmzaal wordt gevonden. Dit vormt de opmaat voor vele lugubere taferelen en claustrofobische achtervolgingen, waarbij wij als kijker vaak net niet zien wat de personages vol afschuw aan het bekijken zijn. Soms horen we alleen een vreselijk geluid, wat genoeg is om de verbeelding aan te zwengelen. Of willen we toch meer zien? Het knappe aan tesis is dat het bij de kijker dezelfde combinatie van nieuwsgierigheid en weerzin oproept als waar de personages mee worstelen.
Mariska Graveland

OORSPRONKELIJK GEPUBLICEERD IN DE FILMKRANT #315.