Boeken: Van mensen en monsters

Joe Dante

Datum 19-12-2013
Auteur Mike Lebbing
Deel dit artikel

Het boek Joe Dante weet op overtuigende wijze een lans te breken voor Dantes positie als ware cinefiel met een geheel eigen stempel.

Door Mike Lebbing

Het lijkt een vreemde en misschien zelfs misplaatste keuze om een boek te wijden aan de Amerikaanse regisseur Joe Dante met als belangrijkste drijfveer zijn status als filmauteur te onderbouwen. Dante is vooral bekend als de man die de wereldwijde kaskraker Gremlins (1984) regisseerde, onder grote invloed van Steven Spielberg. Gremlins was destijds in de bioscoop met een bak popcorn op schoot beslist vermakelijk, maar is nu toch behoorlijk melig en vooral erg gedateerd. Andere bekende titels van Dante zijn Piranha, The Howling, Innerspace en zijn segment uit Twilight Zone: The Movie, genrefilms waar serieuze critici doorgaans hun neus voor ophalen. Bovendien heeft hij nog nooit een zelfgeschreven scenario weten te verfilmen.
Toch weet dit door het Oostenrijkse Filmmuseum in Wenen uitgebrachte boek op overtuigende wijze een lans te breken voor Dantes positie als filmmaker met een geheel eigen stempel. Een filmmaker die bovendien al decennia blijk geeft van een enorme liefde voor het medium met zijn bijdragen aan tijdschriften en zijn activiteiten op het internet met de fantastische website trailersfromhell.com.
Op deze website vallen talloze trailers te zien, eventueel te bekijken met audiocommentaar van kenners of regisseurs zoals John Landis. De link met Dantes eerste stappen in de filmwereld is daarbij gemakkelijk gelegd. Hij leerde het vak als editor van trailers bij de illustere producent Roger Corman, die zijn jonge werknemers meestal alle vrijheid op de filmsets gaf, als het maar weinig hoefde te kosten en een bepaalde minimum recette in het verschiet lag. Hoewel Dante met zijn debuut voor Corman, Hollywood Boulevard (1976), nog geen echte indruk maakte, deed hij dat met zijn volgende films wel. Hij doorspekte zijn werk met verwijzingen naar andere films, bracht een duidelijke politiek-satirische toon aan (denk aan The Burbs, Matinee en The Second Civil War) en wist zo een tamelijk unieke middenweg te vinden tussen commerciële en persoonlijke cinema. Bovendien ging hij bij elke film het gevecht met de studiobazen van Hollywood aan — en won de meeste.
Dantes persoonlijke cinema vond zijn oorsprong in het fascinerende The Movie Orgy (1966). Jaren voordat samplen in de cinema met Quentin Tarantino een grote vlucht nam, verwerkte de twintigjarige (!) Dante als een ware pionier uren 35mm-archiefmateriaal uit trailers en B-films uit de jaren vijftig tot een uren durend geheel met een absurde verhaallijn, een pakket dat hij vertoonde in universiteitstheaters en bioscopen. Hij verwierf er op slag een cultreputatie mee, omdat hij de tegencultuur van de jaren zestig kennis liet maken met een soort concept van de jaren vijftig waarmee de politieke situatie en de psychologie van de Verenigde Staten wonderwel met de films uit die tijd konden worden geïllustreerd.
Het boek bevat essays, een lang interview, een uitstekend carrièreoverzicht en een hilarische inleiding van acteur/scenarist/regisseur John Sayles. Deze Sayles (die zijn loopbaan begon bij Dante) komt direct tot de kern van zijn stijl. Hij schrijft dat Dantes kennis van en gevoel voor film analytisch zijn zonder in het academische te vervallen, en dat Dante een ware cinefiel is die elke film, ongeacht het genre, haarfijn kan ontleden.
Deze stellingen worden door de andere schrijvers soms op pretentieuze, dan weer op komische wijze geïllustreerd. Vooral de wat minder hoogdravende hoofdstukken zijn bijzonder de moeite waard. Wanneer je leest (en foto’s ziet van) hoe tiener Dante in de jaren vijftig voor zijn jongere broertje zogenaamde shoe box theaters vervaardigde, prachtige kijkdozen met op papier gerolde en zelf getekende filmpjes over superhelden, weet je zeker dat bij Dante toen al een oude B-filmwaarheid door de aderen vloeide: Never mind the shoestring budget, it’s the labour of love that counts.

Joe Dante | Nil Baskar, Gabe Klinger (red) | 2013, FilmmuseumSynemaPublikationen | 252 pagina’s | €26,99

Boeken kort

The World is Ever Changing | Nicolas Roeg | 2013 | Faber and Faber | €15,99
In 1989 schreef Joseph Lanza — een schrijver die faam kreeg met zijn boek Elevator Music over, inderdaad, liftmuzak — een boek over de Britse regisseur Nicolas Roeg: Fragile Geometry. Hij slaagde er wonderwel in zijn onderwerp, de altijd mystieke en eclectische Roeg te benaderen op eigen terrein; met associatief enthousiasme en bijna wetenschappelijke precisie wist hij het oeuvre en het creatief proces van de regisseur te duiden. ‘This brilliant and fascinating study of Nicolas Roeg is as close as we are ever likely to get to this most mysterious of present-day film directors’, schreef J.G. Ballard nog op de achterflap. In The World Is Ever Changing is de maker van films als Walkabout (1970), Don’t Look Now (1973) en Eureka (1982) eindelijk zelf aan het woord. Het levert een labyrint aan anekdotes, opvattingen en (letterlijk) magische beschouwingen op. Hij vertelt over de zoektocht naar een schilderij, over het feit dat spiegels ons altijd in de gaten houden, over het zesde zintuig. Voor mensen die hier al weerstand voelen (zoals journalist Christopher Bray in zijn bittere recensie van het boek in The Guardian): koop/lees het niet! Voor mensen die zijn werk op waarde weten te schatten is dit een langverwacht inkijkje in het brein van deze vernieuwende en bijna alchemistische Britse kunstenaar.

Paradies Liebe Glaube Hoffnung | Ulrich Seidl | 2013 | Hatje Cantz Verlag | €38,00
De Oostenrijkse regisseur Ulrich Seidl weet, net als landgenoot Michael Haneke, vaak de vinger op de gevoelige plek te leggen. In zijn nieuwe trilogie Paradies concentreert hij zich op drie thema’s: liefde, geloof en hoop. Dit boek bevat voornamelijk veel mooie stills en setfoto’s, maar ook interviews en essays.

The Business of Media Distribution | Jeffrey C. Ulin | 2014 | Focal Press | €31,99
Deze tweede editie verschijnt in een tijd waarin alle distributiemodellen scheurtjes beginnen te vertonen. Ulin legt haarfijn uit hoe televisiezenders en (film)producenten aan hun geld komen en hoe dat werkt in een wereld waar (bijna) alles online staat. Deze pil is een combinatie van kille zakelijkheid, taartdiagrammen en bondige geschiedenissen, maar ook verhelderende beschouwingen van zoiets als piraterij. Dit lijkt een boek puur voor grote producenten, maar juist de onafhankelijk maker kan hier de broodnodige informatie over verdienen en distribueren opdoen.

Geschreven door Mike Lebbing