Boeken – 29 januari 2016

Ver weg van huis sprak ze haar mond voorbij: op een persconferentie tijdens het dertiende Festival de Lima zei actrice Isabelle Huppert begrip te kunnen opbrengen voor ‘filmpiraterij’. Tijdens een bezoek aan China had ze gemerkt dat mensen dankzij de levendige straathandel in gekopieerde dvd’s haar films beter bleken te kennen dan in Frankrijk zelf. ‘Filmpiraten’ noemde ze daarom moderne Robin Hoods. De internationale pers sprong er bovenop en een schandaal was geboren. Toch was het niet toevallig dat Huppert dit juist in Lima zei. De Peruaanse hoofdstad kent een van de levendigste zwarte markten voor dvd’s ter wereld: de Polvos Azules, een paradijs voor cinefielen. Bovendien werd tijdens het festival het boek Dónde está el pirata? Para entender el comercio informal de las peliculas digitales en el Perú (Waar is de piraat? Om de informele economie van digitale films in Peru te begrijpen) gepresenteerd, van filmregisseur Alberto ‘Chicho’ Durant.
Juist door zijn enorme staat van dienst komt Durants analyse gezaghebbend over. Hij beschrijft de geleidelijk introductie van film in Peru, eerst in de filmzalen, toen in de home video-winkels, met de bijbehorende verdere verspreiding van filmtitels in de ‘informele economie’. In Peru is, net als in grote delen van Zuid-Amerika, de handel niet gereguleerd. Er is geen verschil tussen dat wat zelfgemaakt, illegaal of nep is. Sterker nog: voor de meerderheid van de bevolking is het de normale en enige vorm van handel. Dat is de alledaagse werkelijkheid in een continent waar de meerderheid van de mensen te weinig geld heeft om naar ‘officiële’ bioscopen te gaan (als ze er al zijn) of legale dvd’s te kopen (als ze al worden ingevoerd).
Het debat over ‘filmpiraterij’ gaat verder dan louter economische of juridische aspecten. Het is, met name in Latijns-Amerika, vooral een culturele en sociale kwestie. Durant is daarom geen voorstander van het woord ‘piraterij’, dat impliceert dat het alleen om diefstal zou gaan. De handelaars in gekopieerde films ‘verkopen een reproductiedienst’, zegt hij. Er bestaat in Latijns-Amerika geen andere mogelijkheid om films van bijvoorbeeld Godard of Kurosawa te zien dan via deze informele weg. Durant beschrijft hoe hij zelf ook mensen naar de dvd-kraampjes van de Polvos Azules verwijst als ze op zoek zijn naar zijn eerste films, die verder nergens meer verkrijgbaar zijn.
De gasten en bezoekers van het Festival de Lima zullen allemaal openlijk toegeven illegale dvd’s te bezitten. Regisseurs als Lisandro Alonso en Carlos Reygadas lieten gesigneerde exemplaren van hun werk achter op de Polvos Azules. Maar een videoblog dat tijdens het festival over de illegale markt werd gemaakt, zorgde ondanks de uitspraken van Huppert en Durants boek voor controverse en onbegrip, wat onderstreept hoe gevoelig een en ander ligt. Het festival wilde niet via de pers geassocieerd worden met piraterij.
Ook daarin bewijst Durants boek zijn waarde. Het beschrijft op een waardige manier alle voors en tegens in de discussie. Het debat over piraterij is niet te voeren door simpelweg een positie in te nemen, maar moet beginnen met het erkennen van een complexe sociale werkelijkheid. In landen waar een gigantische ongelijkheid bestaat, en waar de filmcultuur nu langzaamaan doorsijpelt naar mensen buiten de elite, kun je piraterij moeilijk veroordelen. Ook voor Nederland, waar de discussie over ‘piraterij’ ook voorbij de economische en juridische aspecten gevoerd zou moeten worden, kan het daarom zijn waarde bewijzen.

Carlos Fidel Intriago | Eva Sancho Rodríguez

Waar is de piraat? Om de informele economie van digitale films in Peru te begrijpen
Alberto Durant
2009, Pontificia Universidad Católica del Peru (PUCP)
Voor meer informatie: festivaldelima.com

Film, a sound art
Michel Chion
2009, Columbia University Press, 30,- euro
Engelse editie van hoofdwerk van Franse filmwetenschapper stelt allereerst dat film niet alleen een kwestie van kijken is, maar van audio-kijken. Boek is opgedeeld in twee delen, waarvan het deel ‘History’ opent met het hoofdstuk ‘When film was deaf’ (Chion noemt zwijgende film ‘dove’ film), om in deel twee, ‘Aesthetics and poetics’ aandacht te besteden aan diverse thema’s en regisseurs (Tati, Hitchcock, Welles, Tarkovsky, Ophuls).

Yale French studies number 115: new spaces for French and francophone cinema
James F. Austin
2009, Yale University Press, 19,95 euro
Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de Nouvelle Vague verschijnt deze studie naar de huidige stand van de zaken van de Franstalige cinema.

Beyond the subtitle. Remapping European art cinema
Mark Betz
2009, University of Minnesota Press, 24,90 euro
Behandelt de Europese art cinema van de jaren vijftig en zestig. Aan bod komt: het begrip ‘nationale cinema’, ondertiteling en nasynchronisatie, en het vaak terugkerende thema van de ‘dwalende vrouw’.

Ordinary heroes. The films of Danny Boyle
Edwin Page
2009, 16,50 euro
Eerste uitvoerige analyse van Boyle’s werk bevat korte hoofdstukken over diens eerste tien films tot en met zijn veelgeroemde slumdog millionaire en gaat in op cameragebruik en de vertaalslag van boek naar film die Boyle een aantal keren toepaste.

The art of film. John Box and production design
Ian Christie
2009, Wallflower Press, 39,50 euro
John Box? Ja, de vormgever van, onder andere, lawrence of arabia en dr. zhivago. Christie interviewde de man zelf en zijn medewerkers.

Film theory and contemporary Hollywood movies
Warren Buckland
2009, Routledge, 31,50 euro
Vooraanstaande filmtheoretici als Sean Cubitt en Thomas Elsaesser maken analyses van recente Hollywoodfilms. Uiteenlopende onderwerpen als verfilmde videogames, YouTube en de emancipatie van de homocultuur komen ter sprake.

Art of projection
Stan Douglas
2009, Hatje Cantz, 34,50 euro
Mooi uitgegeven boek over de geschiedenis van het gebruik van geprojecteerde beelden in de kunst. In tien artikelen van o.a. Mieke Bal en Tom Gunning wordt de relatie tussen film en beeldende kunst onderzocht.

Film adaptation and its discontents. From gone with the wind to the passion of the christ
Thomas Leitch
2009, Johns Hopkins University Press, 28,50 euro
Uitgebreide analyse van de vaak problematische relatie tussen verfilmingen en de oorspronkelijke literatuur.

Samenstelling: Philip Hartzuiker, International Theatre & Film Books, Leidseplein 26, 1017 PT Amsterdam, 020 6226489, theatreandfilmbooks.com.