Actie! Op de set van Erbarme dich

Grasweg 48-50, 1031 HX Amsterdam Noord, 18 juni 2014, 12.12 uur

“Die daar”, zegt regisseur Ramón Gieling tegen sopraan Olga Zinovieva, terwijl hij de lamp aanwijst waarnaar ze moet kijken, zodat hij een goeie, serene close-up kan maken. Dan doet hij een stapje terug en heft Zinovieva een aria aan uit de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach: “Blute nur, du liebes Herz! / Ach! ein Kind, das du erzogen / Das an deiner Brust gesogen / Droht den Pfleger zu ermorden / Denn es ist zur Schlange worden!”

De opnames vinden plaats in de Schram Studio’s in Amsterdam-Noord. Maar production designer Vincent de Pater, cameraman Goert Giltay en de afdeling licht hebben met bescheiden middelen een huzarenstukje uitgehaald. Er hangen doeken waarop immense foto’s van een kerkinterieur zijn geprint – een beetje vervaagd, omdat dat er op camera het beste uitziet. De verder vrijwel lege, kale studio baadt in een beeldschoon, kerkelijk licht.

Erbarme dich – Matthäus Passion Stories wordt een labyrintische vertelling, waarin onder anderen operaregisseur Peter Sellars, schrijfster Anna Enquist en danser Emio Greco, omringd door het Bach Koor en Orkest van dirigent Pieter Jan Leusink en een groep daklozen als publiek, kond doen van hun bijzondere verhouding met Bachs muziek. “In de Matthäus-Passion horen mensen iets wat ze niet zouden verdragen als het in gewone taal zou worden gezegd”, aldus Gieling, eerder verantwoordelijk voor films als Herinnering aan een trieste dageraad (2014), Over Canto (2011), Tramontana (2009) en Johan Cruijff – En un momento dado (2004).

Het stuk, door sommigen beschouwd als het muzikale hoogtepunt van de westerse beschaving, heeft het leven van sommige mensen vergaand beïnvloed, weet Gieling. “Neem dit verhaal: Zinovieva komt uit een arm gezin uit Novosibirsk, Siberië. Toen ze werd toegelaten tot het conservatorium in Den Haag, had ze geen geld, geen visum, niets. Ze zong twee liederen voor aan een Haags echtpaar, dat haar onderdak bood en bereid was haar studie te betalen. Vier jaar geleden deed ze auditie bij Leusink. Die stuurde haar weg met de mededeling dat ze eerst Duits moest leren. Dat deed ze. Nu, vier jaar later, is ze eerste soliste. En woont ze in bij de dirigent, in Elburg”, zegt Gieling. “Hoe ik dat weet? Ze heeft het me in het Russisch verteld. Ze heeft niets van een diva, maar is gewoon een bescheiden, steengoede so­praan.”

Zinovieva bewijst het gelijk van Gielings woorden keer op keer als ze met haar prachtige ijle stem ‘Blute nur’ aanheft. Na iedere take wordt door de toeschouwers bewonderend geapplaudisseerd.

Niet alleen de verhalen in Erbarme dich – Matthäus Passion Stories zijn bijzonder, ook de uitbreng van de kruising tussen een opera, een vertelling en een muzikale hallucinatie wordt dat. Erbarme dich is namelijk een van de vijf films die zijn geselecteerd voor IFFR Live!, een initiatief dat moet zorgen voor een brede verspreiding van Europese films in het digitale tijdperk. Dit houdt in dat de film tegelijkertijd in Rotterdam en allerlei zalen in Europese landen wordt vertoond, en dat naderhand bezoekers van alle vertoningen via Twitter kunnen praten met de cast en crew van de film.

Erbarme dich – Matthäus Passion Stories Nederland, 2015 | Regie en scenario Ramón Gieling | Productie Keydocs, Janneke Doolaard | In coproductie met NCRV | Uitvoerend producent Sylvia Baan | Mede mogelijk gemaakt door Filmfonds, Mediafonds, CoBO en Fonds 21 | Geluid Wouter Veldhuis | Sound design Marc Lizier | Art direction Vincent de Pater | Montage Barbara Hin | Kleding Catherine Cuyckens | Kleur, 95 minuten | Met Peter Sellars, Simon Halsey, Emio Greco, Pieter Jan Leusink, Olga Zinovieva, Sytse Buwalda, Noortje Sluyter, Rinke Nijburg, The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands en het Daklozenkoor ‘De Straatklinkers’ | Distributie Cinemien | Te zien vanaf 25 januari op het International Film Festival Rotterdam 2015 i.h.k.v. IFFR Live! en vanaf 26 februari 2015 in de Nederlandse bioscopen.