Redactioneel – Mei 2022

Michael Bay’s Ambulance begint met een man die voor de kankerbehandeling van zijn vrouw bij het ziekenhuis wanhopig een mens aan de lijn probeert te krijgen. Een arts in plaats van keuzemenu’s en ingesproken boodschappen. “Dit is het echte leven, ik wil een echt mens spreken”, smeekt hij de receptionist. Hij krijgt het niet voor elkaar.

Ook hier worden contacten met instanties steeds verder geautomatiseerd. Gesteriliseerd. Overal wordt gewerkt aan processen die menselijk contact zo minimaal en goedkoop mogelijk maken. Het mantra is efficiëntie. De staat wil de afstand verkleinen, maar doet juist een stap achteruit.

De Franse Cinémathèque vierde in april de honderdste verjaardag van de geboorte van Jonas Mekas. Mekas werd in 1922 geboren in Litouwen, vluchtte in 1944 voor de nazi’s en kwam terecht in New York. In dagboeken is te lezen hoe hij zich altijd een balling bleef voelen. Omdat hij niet in de VS geboren was, maar vooral omdat hij zich een dichter voelde. De werkelijkheid voelde als een vreemd land en hij schrijft vurig te hopen ooit een stap te zetten die niet als een droom voelt.

Als er één effect merkbaar zal blijven van twee jaar pandemie, dan is het dat: iedereen heeft zich ietsje meer teruggetrokken, zal zich ietsje meer vreemdeling in een vreemd land voelen. Voor sommigen zal het nauwelijks merkbaar zijn, misschien alleen in het diepst van hun gedachten. Voor anderen is het evident. Niet iedereen is er ongelukkig mee.

Maar misschien is het beter de afstand naar dat vreemde land te overbruggen. Om geen balling te worden, zoals Ingmar Bergman die zich terugtrok op zijn eiland, of zoals het personage Erik Packer uit Don DeLillo’s door David Cronenberg verfilmde Cosmopolis, die alleen nog in zijn limousine leefde. De luxe van de afzondering, de afzondering van luxe.

Later dit jaar arriveert een andere verfilming van DeLillo in de bioscopen: White Noise van Noah Baumbach. Een verhaal over een docent Hitler-studies met een angst voor de dood en een beste vriend die het wereldrecord ‘in een kooi met slangen zitten’ wil verbreken. Ook een verhaal dus over de veilige cocon versus de buitenwereld, over in het nest blijven versus durven vliegen.

Je fysiek terugtrekken – zoals van ons werd gevraagd de afgelopen twee jaar – maakt het ook makkelijker om afstand te nemen van ideeën en meningen die je vreemd zijn. Die tijd van terugtrekken moet ten einde komen. Niet alleen bij individuen, ook bij de staat. Signalen te over dat het ongezond is. Destructief zelfs.

Mekas zag film als een land waarin hij zich thuis voelde, waar hij landgenoten vond. Zijn cocon. Maar hij bleef naar buiten gaan. Hij bleef afstand overbruggen.

Afstand overbruggen – naar anderen, naar ideeën die niet de jouwe zijn – is misschien de grootste opgave van onze tijd.