Redactioneel – Maart 2019
Hoe ziet iemand eruit die niet bestaat? Als filmliefhebber kijk je de hele tijd naar mensen die niet bestaan. Maar die zodra ze het kader binnenstappen de gelaatstrekken hebben van Mahershala Ali, Adam Driver, Lupita Nyong’o, Joaquin Phoenix of Emma Stone. De echtheid van de acteurs geeft hun personages een extra laag van authenticiteit. De realistische illusie van het fotografische beeld doet de rest.
Op thispersondoesnotexist.com staan ‘echte’ foto’s van – de naam zegt het al – mensen die niet bestaan. Als je de site bezoekt zie je een enkele foto staan. Een man of een vrouw, een kind of al wat ouder, zwart of wit. Geen verdere uitleg. Het zou een site kunnen zijn met maar een foto erop, waar je lang naar kunt kijken, en over nadenken. Zo ziet iemand er dus uit die niet bestaat. Maar hoe kan iets een beeltenis hebben als het niet bestaat? Bestaat het dan niet automatisch meteen? Pas als je de pagina ververst ontdek je dat er tientallen, honderden, misschien wel ontelbare gezichten op die site wonen. Een generator van gezichten die niet van echt bestaande mensen zijn. Een bijgedachte: ziet iedereen die naar de site gaat dezelfde beelden? Of bestaan ze maar één keer, alleen op het scherm van elke individuele bezoeker?
Waarschijnlijk dat laatste. De gezichten op thispersondoesnotexist.com worden gegenereerd door een algoritme, een zogeheten GAN (generative adversarial network), dat bestaat uit twee met elkaar communicerende netwerken, een ‘generator’ en een ‘discriminator’. Heel kort door de bocht: het ene verzamelt en synthetiseert de puzzelstukjes waaruit de gezichten worden opgebouwd, het andere voorspelt of ze er ‘echt’ of ‘onecht’ uit zullen komen te zien. De ‘onechte’ (niet-realistische) worden afgekeurd. Een zelflerende artificiële intelligentie. Alleen al daarbij kun je je weer honderden vragen stellen, onder andere over de parameters en criteria van echt en onecht. Een online gebbetje met enorme filosofische, explosieve consequenties.
Hoe ‘echt’ ze ook lijken, die onbestaande gezichten, de meesten hebben ook allemaal iets waardoor je er niet te lang naar kunt kijken. Te uncanny. Alsof het net iets te goede, of net niet helemaal gelukte dubbelgangers van onbekende anderen zijn. Als je langer kijkt zie je dat er aan veel van de gezichten iets niet helemaal klopt. Er zit een extra stukje huid hier of daar, een uitstulping die het gevolg lijkt van slecht gephotoshop, een pupil is niet helemaal rond, een oor lijkt onaf. (Zijn oren voor computerprogramma’s al net zo lastig als voor menselijke tekenaars?) Maar verder zijn de resultaten van deze computer-Frankenstein behoorlijk geloofwaardig. Monsters zijn het hooguit in metafysische zin.
Ondertussen werkt de site verslavend. Zou er toch een keer een aberratie tussen zitten? Refresh. Repeat. Het doet denken aan die geweldige eindscène uit David Finchers The Social Network, als zijn Mark Zuckerberg op het pas opgerichte Facebook eindeloos de pagina ververst van het meisje dat hij leuk vindt om te kijken of ze zijn vriendschapsverzoek heeft geaccepteerd. Refresh. Repeat. De eenzaamheid van de onbestaande mensen.