Redactioneel – april 2023

De afgelopen maanden bereikten ons verschillende (onbevestigde) signalen dat enkele dagbladen overwegen om binnen afzienbare tijd maar helemaal te stoppen met filmrecensies. Hun lezers zouden daar geen behoefte aan hebben, getuige het lage aantal clicks op de site.

Clicks zijn een onbetrouwbare indicatie voor de belangstelling voor een onderwerp, want: hoe goed is dat ene artikel op de site te vinden naast andere artikelen? Bovendien meet je niet welke behoefte mensen hebben aan artikelen en beschouwingen die niet worden gepubliceerd. Het is overduidelijk dat het meten van clicks bij auteurs een neiging tot simplificatie en overdrijving aanmoedigt in media waar cultuurbeschouwingen moeten concurreren met artikelen die, laten we zeggen, wat minder serieus zijn.

Maar omdat een ontwikkeling die eenmaal in gang is gezet zich moeilijk laat keren en de aanvankelijke kritische kanttekeningen gaandeweg naar de marge verdwijnen, is het niet verrassend dat ‘clicks’ steeds meer een ijzeren maatstaf worden in plaats van de vage indicatie die ze in feite zijn.

Los van de overwegingen van die dagbladen, past het verdwijnen van serieuze beschouwingen en uitwisseling van ideeën in een laat-kapitalistische ontwikkeling waarin alles vermaak moet zijn. Niet voor iedereen, natuurlijk. Maar als kinderen niet wegwijs gemaakt worden in analytisch beschouwen en mediamanagers vervolgens panisch worden bij de gedachte dat ze de connectie met een jonger publiek kwijt zouden kunnen raken, dan is de kans groot dat je in een vicieuze cirkel terechtkomt en uiteindelijk alleen nog het simpelste en luidste geschreeuw hoorbaar is.

De ellende is dat dit mechanisme al decennialang bekend is en dat er al decennialang tegen gewaarschuwd wordt – maar mediabedrijven lopen gewoon door, recht de fuik in. Een reden dat wij als Filmkrant zijn gestopt met het geven van sterren, is dat die deel uitmaken van die fuik. De fuik waarin alles instant behapbaar moet zijn, eenvoudig uit te drukken in 1 tot en met 5 sterren. Als je serieuze cultuurbeschouwingen tot sterren gaat reduceren, is het niet gek dat lezers zich na een aantal jaren afkeren van zulke beschouwingen. Die sterren kunnen ze zelf ook wel geven.

Maar neem een film als Tár. Een film waarvan veel kijkers zullen voelen dat er iets interessants op het doek gebeurt, zonder er direct de woorden voor te kunnen vinden – hoeveel sterren dat waard is, is niet van belang. Je wilt als land toch een gemeenschappelijke plek hebben waar je over zo’n film, en allerlei andere cultuuruitingen, kunt praten? Op tv is daar overduidelijk geen plek meer voor. Niet omdat het medium ongeschikt is, maar omdat tv alleen nog maar als verdienmodel wordt beschouwd in plaats van als gemeenschapsgoed. Plus: door de toename van het aantal zenders is het televisiepubliek enorm versnipperd geraakt.

Op dit moment is er in een aantal dagbladen en media zoals Filmkrant ruimte voor die gedachtenuitwisseling. Die ruimte moeten we blijven bevechten. Als ook de dagbladen vooral nog gezien worden als verdienmodel (en we zijn hard op weg naar die realiteit) en steeds minder als noodzaak voor het functioneren van een vrije samenleving – onder meer via al die politieke en culturele analyses en beschouwingen – dan raken we iets wezenlijks kwijt, dat niet meer terug zal komen. Dit zou allemaal vanzelfsprekend moeten zijn. Maar dat is het niet.