VA SAVOIR

Jacques Rivettes Va savoir begint als een bloedserieuze verkenning van passie en identiteit, maar ontpopt zich als lichtvoetige komedie met een ingenieuze structuur.

De veteranen van de Nouvelle Vague zijn nog lang niet dood en dat bewijzen ze dit jaar dubbel en dwars. Jean-Luc Godard maakte Éloge de l’amour en Eric Rohmer voegde op 81-jarige leeftijd L’Anglaise et le duc toe aan zijn oeuvre. Ook Jacques Rivette, historisch de minst gewaardeerde van de filmende oud-critici van het Cahiers du Cinema, keert met Va savoir terug in de schijnwerpers.
Terwijl Godard en Rohmer op hun oude dag kiezen voor het experiment, gooit Rivette het over een meer theatrale boeg. De meeste scènes spelen zich binnenskamers af met een beperkt aantal personen, tot aan de slotscène klinkt niet één maat achtergrondmuziek en de dialogen zijn hypergestileerd. Het kunstmatige karakter wordt nog eens verhoogd doordat Rivette de introductie van de zes hoofdkarakters doorsnijdt met beelden van het toneelstuk ‘Come tu me vuoi’ (Zoals je me wilt hebben) van Luigi Pirandello.
Het is vanwege de opvoering van dit stuk dat actrice Camille is teruggekeerd naar Parijs, de plaats die zij drie jaar geleden verliet na het stuklopen van haar relatie met filosofieprofessor Pierre. Haar verblijf in de Franse hoofdstad drijft haar onvermijdelijk terug in zijn armen, terwijl haar huidige echtgenoot, regisseur Ugo, tijdens zijn zoektocht naar een onbekend manuscript van Goldoni valt voor de charmes van studente Dominique. Deze Dominique tenslotte, heeft weer een gokverslaafde halfbroer die het aanlegt met ballerina Sonia met wie Pierre inmiddels is getrouwd.

Diepe denkers
De aanloop die Rivette nodig heeft om zijn relatiemozaïek uiteen te zetten is nogal lang. De dialogen, waarin volgens goed Frans gebruik te pas en te onpas wordt geschermd met hele en halve filosofische waarheden, zijn vaak topzwaar maar lijken in wisselwerking met Pirandello’s toneelstuk heel wat aanknopingspunten te bieden voor analyse van de personages. Is hun passie eigenlijk niet meer dan een middel om tot zelfkennis te komen? Is het mogelijk om het verleden af te schudden en, zoals de hoofdpersoon in Pirandello’s toneelstuk stelt, "alleen maar een lichaam te zijn", dat vrij is in te vullen door de geliefde?
Voor de kijker die zo verleid wordt tot intellectueel gepeins over reuzeserieuze zaken als duiding en intertekstualiteit, heeft Rivette een aardige verrassing in petto. Want voorbij de helft van de speeltijd verandert Va savoir bijna ongemerkt van toon. Er sluipt een komische lichtvoetigheid de film binnen, die ‘diepe denkers’ een relativerende spiegel voorhoudt en misschien zelfs licht belachelijk maakt. Dezelfde theaterzaal waarin Pirandello’s abstracte wijsheden over liefde en passie werden geponeerd, vormt het decor voor een humoristische finale.
Dat Rivette wegkomt met deze stijlomslag waarvan achteraf moeilijk is vast te stellen waar die precies wordt ingezet, is een teken van zijn meesterschap. Met Va savoir heeft hij een tijdloze relatiekomedie gemaakt. Niet zo één waarbij je om de haverklap in een schaterlach schiet maar één die het moet hebben van een met terugwerkende kracht werkend absurdisme.

Edo Dijksterhuis