Tótem

Tijdens de verjaardag van de vader van de zevenjarige Sol hangt een deken van verdriet over de festiviteiten. De Mexicaanse filmmaker Lila Avilés maakte een tedere, ontroerende film over rouw, gefilmd vanuit het wonderlijke perspectief van een kind.

De tweede speelfilm van de Mexicaanse filmmaker Lila Avilés (La camarista, 2018) speelt zich af op één dag. Tona (Mateo Garcia), de vader van de zevenjarige Sol (Naíma Sentiés), is jarig. Het feest wordt georganiseerd in het huis van Tona’s ouders. Sols familieden zijn druk met de voorbereidingen. Tegelijkertijd laat Avilés goeddeels vanuit het perspectief van het meisje doorschemeren dat het niet goed gaat met haar vader. Hij verblijft al enige tijd op de gastenkamer en zijn dochter mag hem niet storen omdat hij al zijn energie later op de dag nodig zal hebben. Gaandeweg blijkt dat de verjaardag ook een afscheid is.

Avilés laat die informatie langzaam doorsijpelen. Zoals het bij kinderen wel vaker iets langer duurt voordat ze iets doorhebben. Hoewel Sol er sowieso niet zoveel van begrijpt. Ze is telkens verzonken in gedachten. Zo plaatst ze voor de lol slakken op een schilderij in de hal. Avilés filmt de weekdieren met een zekere verwondering. In de film zijn ook close-ups van insecten te zien: hoewel Tona stervende is, gaat het leven om hem heen gewoon door. Sterker nog: Sols moeder, haar tantes en haar opa en oma zijn – al dan niet onbewust – al bezig met hoe hun levens er na Tona’s dood uit zullen zien.

Maar dat ziet Sol niet, hoe haar vader al langzaam aan het verdwijnen is. Hoe zijn plek op deze aarde met rasse schreden kleiner wordt. Het meest onroerende moment is, wanneer Sol met haar moeder Lucia (Iazua Larios) tijdens het feest een geestige act opvoert. Tona kijkt naar zijn gezin en breekt. Daar begrijpt Sol natuurlijk ook niets van: waarom zou je moeten wenen om iets wat grappig is bedoeld?

Het enige nadeel van dat kinderperspectief op een tragedie is dat Avilés er maar moeilijk in slaagt haar personages diepte te geven. Ja, Tona is een kunstenaar, maar wat is hij nog meer? Waar haalde hij voor zijn diagnose zijn levensvreugde vandaan? Wat voor relatie heeft hij met Sol? Het zijn allemaal vragen die onbeantwoord blijven. Eigenlijk omdat Tona als personage al een schim is, een geestverschijning die slechts voor korte duur nog door het huis zal spoken. Hij heeft in die zin allicht niet zoveel meer te vertellen. Misschien is de crux van de film dat rouwverwerking – een proces dat al ruimschoots begint voor de dood – bij volwassenen een ander effect sorteert dan bij kinderen.

Niettemin ontstaat er in Tótem al snel een onbestemde, bitterzoete sfeer. Terwijl rijen mensen met emotionele gelatenheid Tona nog één keer de hand schudden, is Sol alweer met iets anders bezig. Ook haar leven gaat door.