THE YES MEN

Hamburgerexcrement recyclen voor Afrika? Slavernij een goed economisch principe? De twee activisten van The Yes Men vermommen zich als WTO-woordvoerders en pleiten op congressen voor de meest extreme standpunten om zo het beleid van de wereldhandelsorganisatie aan de kaak te stellen. Met satire gaan ze Bush, ‘big business’ en nu de WTO te lijf, zo is te zien op IDFA waar de documentaire The Yes Men draait. Een gesprek met Sarah Price, een van de regisseurs, in Gent.

Moderne hofnarren worden ze genoemd. The Yes Men kochten ooit een lading Barbie-poppen en G.I. Joe’s, verwisselden de stemkastjes en legden de poppen terug in de winkelrekken. Jongetjes die de G.I. Joe’s kochten, hoorden ‘let’s go picknick’ en de Barbie-poppen riepen met een baard in de keel om hun M60 mitrailleurs. De afgelopen drie jaar voerden The Yes Men actie tegen de wereldhandelsorganisatie WTO. Niet door op straat te demonstreren maar door vermomd als WTO-afgevaardigden op WTO-conferenties en zelfs in een internationale nieuwsuitzending de meest idiote en extreme meningen te verkondigen. Iedereen knikte ja en amen. Regisseurs Sarah Price, Dan Ollman en Chris Smith filmden in die drie jaar de optredens van het tweetal.

Een van de kritieken op de film was dat er veel van hetzelfde in zit. Veel The Yes Men voor een zaal die vervolgens niet reageert. Ik begrijp die opmerking wel. Het is natuurlijk steeds een herhaling van hun acties. Maar voor ons voelt de film niet als ‘uitgerekt’. We laten zien dat ze op verschillende plekken optreden. En het is niet zo dat die optredens allemaal hetzelfde zijn. Elke keer wordt hun optreden belachelijker omdat ze steeds verder moeten gaan om van het publiek een reactie te krijgen. Voor ons als makers was het belangrijk die herhaling te laten zien. Omdat het beangstigend en verbazingwekkend is dat niemand reageert. Waardoor The Yes Men uiteindelijk geen andere uitweg zien dan serieus te zijn en te verklaren dat de WTO zichzelf opheft.

Waarom leveren jullie als makers geen kritiek op wat The Yes Men over de WTO beweren? Want sommige uitspraken zijn erg kort door de bocht. Vrijhandel ligt toch wat ingewikkelder. Ja, het ligt altijd ingewikkelder. Maar wij waren niet geïnteresseerd in kritiek op hun visie. Het was onze taak deze twee jongens op avontuur te filmen. Wij zaten op de achterbank: zij deden hun performance, wij filmden en registreerden alleen maar. Dat gezegd hebbende, onze politieke ideeën lijken erg op die van The Yes Men. En ik moet zeggen dat we de kritiek wel wat breder trokken dan alleen uitspraken van The Yes Men. Daarom lieten we mensen als Greg Palast en Michael Moore aan het woord.

Eerder dit jaar won Brazilië een dispuut met de VS over katoensubsidies. Dus de WTO is toch nog ergens goed voor? Ja, maar het probleem is dat veel van wat de WTO doet voor het grote publiek verborgen blijft. Veel mensen hebben geen idee wat de WTO is en hoe die functioneert. En dat zijn de mensen waarvoor we deze film maakten.

Maar dan het apathische klapvee op de tribunes. Waarom confronteerden jullie hen niet met hun kritiekloze houding? Ik weet het niet. Het sprak boekdelen dat het publiek niet reageerde op wat The Yes Men tegen hen zeiden. Maar weet je, we kennen al die excuses wel die we achteraf te horen krijgen. We hebben wel met mensen gesproken maar het enige dat ze wilden weten was wie het kostuum had gemaakt. Iedereen wil op die congressen alleen maar beleefd zijn en dan zo snel mogelijk weer naar huis. Als je twee mensen in een pak hijst en onzin laat vertellen, slikt blijkbaar iedereen dat. Het lijkt wel of een politieke discussie bij die congressen volledig misplaatst is. Terwijl die juist daar gevoerd moet worden. Alleen de Amerikaanse studenten stonden paraat. Die kwamen al met protestborden de zaal binnen.

Is satire een sterker wapen dan recht-toe-recht-aan activisme? Dat is een lastige vraag. In mijn eigen ervaring werkt satire omdat het iemands verdediging doet zakken. Als mensen kunnen lachen, oordelen ze niet zo snel. Satire kan een vorm van activisme zijn en het maakt het gemakkelijker om een groot publiek te bereiken.

Niets van de WTO gehoord? De WTO probeerde de website theyesmen.org drie keer af te sluiten. Er werden advocaten bijgehaald en nu is het totaal onduidelijk of die website legaal of illegaal is. Het is een satirische website, waarom zou dat illegaal zijn? Dit moet kunnen want als zelfs satire niet werkt, blijft er niks anders over dan heel ernstig te zijn.

Kunnen The Yes Men nog verder gaan of hebben ze met hun WTO-persiflages hun doel bereikt? Ze blijven projecten doen maar dat van de WTO is voorbij. In oktober toerden ze met een enorme bus door Amerika op campagne voor Bush en lieten ze mensen de meest belachelijke petities tekenen. Zoals eentje waarin mensen verklaarden dat ze het kiezen willen afschaffen. Ze deden zich voor als de meest extreme Republikeinen die je ooit zult zien.

Maar wat als mensen dat niet snappen? Daar gaat het juist om, denk ik. Je wilt weten hoeveel mensen niet begrijpen waar de ironie zit. Dat zijn er veel en dat is beangstigend.

Ronald Rovers