The Wound

De initiatie van jonge Xhosa-mannen levert in The Wound de setting voor een scherpzinnige verkenning van seksuele repressie en de mechanismen die haar in stand houden.

“Ik ben een man!”, schreeuwen de jongens één voor één uit, op het moment dat een groot mes tussen hun benen verdwijnt. De rigoureuze besnijdenis markeert het begin van hun initiatie, waarvoor de puberjongens wekenlang in een zelfgebouwde hut in het bos verblijven en leren wat dat volgens de Xhosa-traditie eigenlijk betekent: een man zijn.

De hoofdpersoon van de Zuid-Afrikaanse film The Wound (Inxeba) is Xolani, die ooit zelf het hele ritueel doorliep en nu als mentor de zoon van een familielid uit Johannesburg onder zijn hoede neemt. Maar hij heeft daarnaast een persoonlijke reden om elk jaar rond deze tijd de bosachtige heuvels aan de rand van Queenstown op te zoeken, zo blijkt als ook zijn minnaar Vija opduikt, met een aantal pupillen in zijn kielzog.

Mannenliefde tegen de achtergrond van een mannelijkheidsrite: het conflict ligt voor het oprapen. Want homoseksuele gevoelens horen pertinent niet bij het soort man-zijn dat de jongens hier wordt bijgebracht, en dat Vija en Xolani ondanks zichzelf toch onderschrijven. Zolang hun pupillen nog teveel onder de indruk zijn van de brute aanslag op hun geslacht focust de film vooral op de frictie tussen Xolani’s verlangen naar volwassen liefde en Vija’s reflex om dat verlangen om te zetten in wanhopige, harde seks. Voor even lijkt deze bittere romance een soort Brokeback Mountain in Oost-Kaap, maar dan wordt de zaak verder op scherp gezet door de vers-ingewijde jongens, die zich razendsnel zijn gaan vereenzelvigen met hun rol als verdedigers van het patriarchaat.

Door de beweeglijkheid en beperkte scherptediepte roept het handheld camerawerk van de Nederlandse cameraman Paul Özgür (Prins) een gevoel van desoriëntatie op dat voor de deelnemers ongetwijfeld deel uitmaakt van de magie van zo’n groepsinitiatie, maar zonder die te mystificeren. Koeltorens aan de horizon en een prikkeldraadversperring op de looproute naar een waterval maken tegelijkertijd duidelijk dat de traditie letterlijk terrein verliest. Dat laatste komt ook naar voren in de weerspannige houding van Xolani’s beschermeling Kwanda, een grootsteedse jongen die niets op heeft met de repressieve norm die zijn vader hem wil opleggen. Zijn mentor laat hem stilzwijgend begaan, totdat hij de wankele fundamenten van Xolani’s eigen bestaan begint te bloot te leggen en hem uitdaagt kleur te bekennen.

Dat filmmaker John Trengove de complexe, zelfondermijnende worsteling van Xolani tot het focuspunt van zijn speelfilmdebuut maakt, is spannend, krachtig en verhelderend. Het laat zien hoe de progressieve, maar ook elitaire positie van Kwanda niet de veronderstelde bevrijding oplevert, maar Xolani (prachtig geacteerd door popmuzikant, schrijver en homorechtenactivist Nakhane Touré) juist in het nauw drijft. De backlash van het patriarchaat is iets wat we weliswaar dagelijks in de wereld om ons heen kunnen waarnemen, maar The Wound brengt het proces fascinerend close-up in beeld.