THE MAY LADY

Sterker dan in haar vorige films uit Rakshan Bani-Etemad in The may lady haar kritiek op de positie van vrouwen in de Iraanse samenleving. In een cultuur waarin vrouwen veelal gebonden zijn aan een traditionele rolverdeling, verdedigt ze het recht op een eigen, persoonlijk leven.

De titelsequentie van The may lady toont een Iraanse vrouw van begin veertig gebogen over het dagboek waarin ze schrijft. Het kader doorsnijdt haar gezicht precies door het midden. Het is een beeld dat verwijst naar het beeld dat de vrouw van zichzelf heeft. Ze leeft maar half, omdat ze zich gedwongen voelt een deel van zichzelf te ontkennen. Ze is gescheiden en moeder van een tienerzoon, maar die rol laat haar geen ruimte om ook een man lief te hebben. Een tweede huwelijk is in de Iraanse cultuur niet gebruikelijk. Vooral de kinderen zouden eronder lijden als hun moeder ook nog een leven voor zichzelf zou ambiëren.
Forough is een sterke, economisch onafhankelijke vrouw en heeft een gerespecteerde maatschappelijke positie. Ze is de maakster van alom gewaardeerde documentaires, en voedt haar zoon op in betrekkelijke welstand en vrijheid. Maar ze heeft ook een vriend, een man die alleen in zijn brieven en op het antwoordapparaat gestalte krijgt. Ze zien elkaar nooit, niet privé althans. Dat zijn aanwezigheid toch voelbaar is komt ook door de spanning tussen Forough en haar zoon op momenten dat zijn naam valt. Een eventueel nieuwe relatie van zijn moeder is een onbespreekbaar onderwerp en zijn afkeuring is onmiskenbaar. Hij is nu de man in huis en niet bereid die positie af te staan aan een ander.

Huwelijksproblemen
Ondertussen werkt Forough aan een documentaire over ‘voorbeeldmoeders’. Ze interviewt vrouwen in moeilijke situaties: over hun kinderen die ziek zijn of in de gevangenis verblijven, over voogdijperikelen, huwelijksproblemen en armoede. Fragmenten uit deze documentaire in wording zijn vakkundig verweven met het leven van Forough zelf. Bani-Etemad gebruikt beide lagen om de positie van de vrouw in de Iraanse samenleving ter discussie te stellen.
Al werkend aan haar documentaire dringt zich steeds sterker de vraag op waar zij zelf staat als moeder. Of ze tekort schiet tegenover haar zoon of dat ze zichzelf tekort doet als vrouw. Of haar idealen wel bestaansrecht hebben naast de meer acute problemen van de vrouwen die ze interviewt. Haar twijfels verwoordt ze in gedichten en brieven aan haar minnaar, in lyrische, poëtische bewoordingen die haaks staan op de sobere en zelfs wat afstandelijke manier waarop haar uiterlijke leven in beeld wordt gebracht. Strak gesneden en gekadreerd toont de film de dagelijkse routine thuis en op het werk. Er is geen muziek die een emotie opdringt, het tempo is trefzeker en beheerst. Het zijn beelden die los lijken te staan van haar voice over, de spreekbuis van haar innerlijke leven. Voice overs zijn niet zelden tamelijk vervelend omdat ze emoties expliceren die je eigenlijk gewoon zou willen zien. Hier is het een doeltreffend middel om het maatschappelijk getolereerde leven van Forough te scheiden van dat deel van haar persoonlijke leven dat verborgen dient te blijven, dat niet geleefd kan worden. Dat niet anders kan bestaan dan in haar gedachten.
Wat de film enigszins taai maakt is de dichterlijke en bloedserieuze toon van haar monologen, die het probleem waar ze voor staat geen gram lichter maken dan het is. Het sociaal engagement is door de verschillende niveaus waarop het zich voordoet loodzwaar in de film verankerd.
De laatste beelden tonen Forough weer gebogen over het papier waarop ze schrijft. Maar nu is haar gezicht volledig in beeld; ze heeft haar keuze gemaakt.

Petra van der Ree