THE HUNCHBACK OF NOTRE DAME (Gary Trousdale, Kirk Wise)

Met zijn vierendertigste film The hunchback of Notre Dame heeft de Disney-studio opnieuw een sprookje gecreëerd waar het goede het kwade overwint. En ook hier is sprake van een onschuldige vertelling voor kinderen waarin de veranderde opvattingen van de (Amerikaanse) maatschappij af te lezen zijn.

Tot Pocahontas en The hunchback of Notre Dame waren de heldinnen uit eerdere klassieke vertellingen jonge meisjes halverwege hun puberteit, zoals Sneeuwwitje en Assepoester. Zij vochten vaak tegen een autoritaire vrouw in de vorm van een stiefmoeder en werden hierbij geholpen door een zorgzame petemoei, goede fee of bediende. Met de gracieuze tred van een ballerina deden zij het huishouden terwijl vogels en andere dieren om hun heen dartelden. Met Ariel uit The little mermaid en Belle uit The beauty and the beast ontwikkelde de Disney-studio al twee opstandige meisjes die tegen de verlangens van hun ouders in achter hun eigen dromen aan gingen.
De twee nieuwste Disney heldinnen zijn jonge vrouwen van etnische afkomst met weinig huishoudelijke ambities. Buitelde de Indiaanse Pocahontas nog een beetje willekeurig door de natuur, zigeunermeisje Esmeralda heeft een doel in haar leven. Zelfstandig en zonder de aanwezigheid van ouders komt zij op voor haar volk en andere outcasts. Esmeralda is een heuse actie-heldin die haar mannetje staat. Zij beweegt zich als een acrobaat maar doet even makkelijk een wilde exotische dans. Het is overigens wel opvallend dat karaktereigenschappen als vurigheid en felheid worden verbonden met etniciteit.

Vuurzee
Het klassieke verhaal van Victor Hugo begint in de film met het festival of fools. Quasimodo woont in de klokketoren van de Notre Dame en droomt ervan om één maal onder de mensen te zijn. Rechter Frollo, die hem heeft opgevoed, maakte Quasimodo wijs dat niemand een monster zou accepteren. Maar op aandringen van zijn drie stenen vrienden — waterspuwers met de namen Victor, Hugo en Laverne — daalt hij toch af naar het feestgewoel.
Beneden wordt hij in eerste instantie niet opgemerkt als gebochelde jongeling, maar als degene met de beste vermomming. Tot de menigte erachter komt dat Quasimodo geen masker draagt. Voor het oog van Frollo wordt hij vastgebonden en bekogeld met rotte tomaten. De rechter verbiedt zijn nieuwe kapitein Phoebus om in te grijpen. Esmeralda kan deze mishandeling niet aanzien en snijdt Quasimodo tenslotte los. Frollo verklaart haar vogelvrij en zet de jacht op haar in. De enige veilige haven voor Esmeralda is de Nôtre Dame, met Quasimodo als enige vriend.
De rechter jaagt sinds jaar en dag op de zigeuners die volgens hem de aanstichters zijn van al het kwaad in de stad. Na het incident met Esmeralda zoekt hij met nog meer drift naar hun geheime schuilplaats, het hof der wonderen. Tijdens zijn zoektocht verandert Frollo de hele stad in een prachtig geanimeerde vuurzee. De straten van Parijs vormen een sober en haast fotografisch decor. Met name de Nôtre Dame ziet er schitterend uit dankzij de uiterst gedetailleerde beelden, ornamenten en glas-in-loodramen.
Frollo zoekt Esmeralda niet alleen omdat zij zijn autoriteit ondergraaft: hij wordt inwendig verteerd door verlangen naar haar. Om zijn eigen geheime verlangen te bezweren, wil hij haar laten branden op de vuurstapel. Zijn begeerte wordt opvallend duister en gepassioneerd weergegeven. Tot het moment dat sprookjes werden opgeschreven, waren zij niet bedoeld voor kinderen. Deze scène lijkt terug te keren naar die oorsprong.

Bijdehand bokje
Waar de fluwelen oogopslag van Pocahontas zich in vele close-ups haast op de toeschouwer leek te richten, vormt de aantrekkelijkheid van Esmeralda dus de oorzaak van het drama. Was de stiefmoeder in Sneeuwwitje een femme fatale die vanwege haar ijdelheid en bedreigende seksualiteit uitgeschakeld moest worden, Esmeralda wordt in deze film buiten zichzelf om het object van Frollo’s begeerte. Hoewel een ondernemender heldin dan haar voorgangsters in het magisch koninkrijk van Disney, blijft zij toch onschuldig.
Esmeralda’s oproep tot gelijke behandeling van haar volk zet Phoebus en Quasimodo aan tot verzet tegen de rechter. De kapitein deserteert omdat hij geen onschuldige burgers kan doden. Quasimodo stelt vragen bij Frollo’s indoctrinatie. Niet de mensen buiten zijn slecht maar personen zoals zijn meester. Niet hij is een monster maar Frollo. De onrechtvaardige magistraat moet dan ook het veld ruimen.
Net als Les misérables leent The hunchback of Notre Dame zich redelijk goed als musical waarin Gregoriaanse zang, rustige liedjes en opzwepende melodien elkaar afwisselen. Vooral het revue-nummer over Quasimodo’s croissant-achtige uiterlijk is erg vermakelijk. Ook andere Disney-elementen ontbreken niet. Esmeralda’s onafscheidelijke viervoeter is een bijdehand bokje en de film heeft in tegenstelling tot de roman een goed einde. Zo blijft de formule heerlijk vertrouwd terwijl de held(in) en de slechterik met de tijd meegaan. Disney gaat voor de eeuwigheid.

Kiki Jeanson

Tegelijk met de Engelstalige versie komt ook de Nederlandstalige versie — De klokkenluider van de Notre Dame — in de bioscoop.