The Border Crossed Us

In een tijd waarin het debat over migratie wordt gekenmerkt door harde stellingnames en absolute zekerheden, is de documentaire The Border Crossed Us aangenaam twijfelend.

“Toen we klein waren speelden we geen cowboy en indiaantje, maar smokkelaar en agentje”, mijmert een politieagent in The Border Crossed Us. Om vervolgens op te merken dat hij en zijn vroegere jeugdvrienden dat spelletje tegenwoordig in het echt spelen. Agent of smokkelaar, dat zijn de carrièreperspectieven langs de Amerikaans-­Mexicaanse grens.

De Nederlandse documentairemaker Loretta van der Horst volgde voor The Border Crossed Us een politieafdeling in het Texaanse stadje La Joya. In dit plaatsje langs de Rio Grande zijn de agenten belast met het arresteren van mensensmokkelaars. Daar moet je je geen bikkelharde gangsters bij voorstellen, blijkt al gauw uit een indringend politieverhoor vroeg in de documentaire. We zien een geanonimiseerde, schuchtere vrouw die verdacht wordt van mensensmokkel. Naarmate het bewijsmateriaal zich opstapelt (haar telefoon blijkt vol belastende foto’s te staan), wordt ze kleiner en kleiner. Tot er uiteindelijk weinig meer dan een zielig hoopje mens overblijft.

Zo kantelt je perspectief. In een tijd waarin het debat over migratie wordt gekenmerkt door harde stellingnames en absolute zekerheden, is The Border Crossed Us aangenaam twijfelend. Wie zijn de good guys, wie de bad guys? Dat laat zich nog niet zo makkelijk beantwoorden.

Mensensmokkel blijkt een vicieuze cirkel, een kat-en-muisspel waarvan partijen aan beide kanten van de grens economisch afhankelijk zijn. Smokkelaars helpen migranten de grens oversteken, de politie onderschept hen en brengt de ‘smokkelwaar’ weer terug naar Mexico. Waarna het spel opnieuw begint.

Opmerkelijk is dat een raciaal aspect hier ontbreekt. Dit is geen verhaal over witte mensen die krampachtig niet-witte mensen buiten de deur proberen te houden. In het Amerikaanse grensland zijn ook de politieagenten van Latijns-Amerikaanse komaf. Sterker, ooit was dit stuk land Mexicaans. Racistische motieven zijn bij de door Van der Horst geportretteerde agenten dan ook niet te bespeuren. Meer dan wie ook lijken zij zich er juist van bewust dat grenzen contingent zijn en dat willekeur bepaalt of je aan de ene of de andere kant van die grens belandt. De twijfels en dilemma’s die daaruit voortkomen worden op invoelende wijze inzichtelijk gemaakt. Het maakt The Border Crossed Us een menselijke en genuanceerde documentaire over een onderwerp waarbij menselijkheid en nuance nogal eens uit het oog worden verloren.