Tata

Kan een dader ook een slachtoffer zijn? Filmmaker Lina Vdovîi schiet haar vader te hulp, die ooit thuis gewelddadig was, maar nu als goedkope arbeidsmigrant mishandeld wordt door zijn baas.

Anno 1999 wordt de dan piepjonge Moldavische Lina Vdovîi samen met haar zusjes gefilmd met een vhs-recorder. De aandoenlijke homevideo’s gaan per post naar hun vader Pavel, die als gastarbeider over de grens werkt. De beelden zijn zoet, de werkelijkheid was dat niet. In de voice-over vertelt Vdovîi dat zij, haar zussen en moeder altijd bang waren voor haar vader. Bang voor zijn woede-uitbarstingen en bang voor afstraffingen met zijn broekriem.

Inmiddels is er van die dolleman weinig over. Lina Vdovîi, die nu als verslaggever oorlogsslachtoffers en andere slachtoffers van geweld interviewt, krijgt decennia later een filmpje terug van haar vader. Hij filmt zichzelf, bont en blauw geslagen. Pavel is vernederd, onderbetaald en mishandeld door zijn Italiaanse baas, maar kan dat niet bewijzen. Als journalist die begaan is met onrecht en schendingen van mensenrechten, kan ze niet anders dan Pavel helpen. Ook al is hun relatie verre van goed.

Samen met haar partner en coregisseur Radu Ciorniciuc besluit Lina haar vader te ondersteunen in de ontmaskering van zijn criminele baas. Tegelijkertijd ontkomt ze niet aan een pijnlijk gesprek: waarom had Pavel vroeger zulke woede-uitbarstingen en was er zoveel huiselijk geweld? Heeft hij enig idee hoe hij haar daarmee traumatiseerde?

De persoonlijke film vol urgente, universele thema’s loopt langs twee lijnen, waarvan de eerste veel wegheeft van een journalistieke undercoveroperatie. Pavel krijgt een minicamera aangemeten om mishandelingen te bewijzen, waarna vader en dochter een advocaat bezoeken voor een officiële aanklacht. Dit raakt aan het grotere thema van misbruik van goedkope arbeidsmigranten binnen Europese landsgrenzen.

Het andere spoor leidt Lina naar haar eigen bestaan. Ze ondervraagt naaste familieleden om te ontdekken dat het huiselijk geweld diverse generaties vrouwen trof. Het breekbaarst zijn de scènes waarin Lina de confrontatie aangaat met Pavel, die eens dader was, maar inmiddels ook slachtoffer. Snapt hij nu hoe dat voelt? Zijn antwoorden zijn eerlijk, maar lastig te verteren. Hij ziet weinig kwaad in zijn opvoeding. Ja, die was misschien hard, maar hij heeft zijn kinderen toch behoed voor de bedelstaf? Ze heeft toch een goede carrière? Nou dan. Als hij later, toch enigszins tot inzicht gekomen, de kerk bezoekt om te biechten, wordt duidelijk dat er in brede zin nog een lange weg te gaan is. Pavel krijgt er de boodschap die mannen al generaties lang meekrijgen: je hebt niets verkeerd gedaan.

Coregisseur Radu Ciorniciuc maakte in 2020 met het prijswinnende Acasa, My Home een wonderschoon gefilmde documentaire. Ook in Tata zitten visueel aantrekkelijke beelden, al lenen het onderwerp en sommige meer journalistieke onderdelen zich minder voor een esthetiserende benadering. Toch hebben ze evengoed een stevige impact.