Swan Song

Udo Kier is verrukkelijk als flamboyante haarstylist die op rijpe leeftijd en op de valreep de zin van zijn leven (her)ontdekt. De Duitse acteur wisselt sarcasme en uitzinnigheid kunstig af met breekbaarheid.

Pat Pitsenbarger wilde niet eindigen in een verpleeghuis om zijn dagen te slijten onder zielloze systeemplafonds, stiefelend over grijs linoleum en dommelend tussen versleten kringloopmeubelen. Het lot besliste anders. Deze haarstylist op leeftijd revalideert na een beroerte in een tehuis. Mokkend brengt hij, stiekem sigaretjes rokend, uren door in zijn ligstoel. Als hij gevraagd wordt om voor een flink bedrag een overleden klant voor haar uitvaart er net zo beeldig uit te laten zien als bij leven, weigert hij pertinent. Pas als het water hem aan de lippen staat, ontsnapt hij alsnog uit zijn depressieve gevangenis. Wat volgt is een melancholische en droogkomische odyssee door zijn verleden in een kleine gemeenschap in Ohio, waarin hij volstrekt niet lijkt te passen, maar waar hij velen kent – of gekend heeft. Stukje bij beetje onthult het komische drama Swan Song Pats pijnpunten én gloriedagen.

Udo Kier speelt Pat als eigenzinnig, soms ronduit vals, bijzonder gevat, grappig, aandoenlijk en soms – op zijn breekbaarste momenten – zeer liefdevol. Zijn reis leidt hem niet alleen naar het uitvaartcentrum, maar ook langs zijn oude huis, zijn voormalige succeszaak en de gaybar waar hij met verenboa’s omhuld in de lampen hing. Zijn oude leven trekt binnen twee dagen nog één keer aan hem voorbij – in werkelijkheid en in droomsequenties. Grote maatschappelijke thema’s als de aidsepidemie, discriminatie en diepgewortelde schaamte wisselen daarbij uitzinnige scènes en klein geluk af.

Regisseur Todd Stephens baseerde Kiers personage op ‘Mister Pat’, een paradijsvogel die hij als zeventienjarige ontmoette in een kleinsteedse gaybar in Sandusky, Ohio. Stephens herinnerde zich de man als een flamboyante figuur die, lang voordat dat normaal of zelfs veilig was, volstrekt zijn uitgesproken zelf was. Stephens had hem in zijn autobiografische scenario van Edge of Seventeen (1998) willen verwerken, maar die versie van Pat sneuvelde in de montage. Jaren later krijgt hij alsnog het hoofdpodium.

Die liefde voor de protagonist straalt door in de wijze waarop andere personages met Pat omgaan: iedereen sluit hem in het hart. Zelfs diegenen op het Amerikaanse platteland die in werkelijkheid ongetwijfeld anders op zo’n larger than life-figuur zouden reageren. Swan Song is een modern sprookje over een langzaam verdwijnende, old-school gaycultuur waarin gestreden moest worden voor een plek in de maatschappij. De hippe kids die in Swan Song boven hun smartphones hangen hebben het niet gelijk door, maar jonge generaties queers zijn schatplichtig aan rebelse, moedige helden als Mister Pat.