SCHIZO

Door Schizo trekt de horizon scheidslijnen: tussen kindertijd en volwassen zijn, traditie en vooruitgang, heden en verleden, opportunisme en fatsoen.

Het leven in Kazachstan is net zo simpel als het steppelandschap. Een wereld van lucht en aarde, doormidden gedeeld door de einder. Maar die horizon is nog een andere scheidslijn in Schizo (Shiza), het regiedebuut van de Kazachstaanse Guka (Gulshat) Omarova (1968), die sinds 2001 in Nederland woont. Tussen de kinderjaren en het volwassen worden van haar vijftienjarige hoofdpersoon bijvoorbeeld. Een vader heeft hij niet. Wel een moeder, een overbezorgde moeder waarvan je je afvraagt hoe zij aan die foute man verslingerd is geraakt die haar zoon zachtjes aan manipuleert om mannen te ronselen voor illegale bokswedstrijden en andere schimmige klusjes. Mustafa, bijgenaamd Schizo, vindt het allemaal reuze interessant. De ochtend nadat hij zelf in de ring heeft gestaan pikt hij een zonnebril en een sigaret uit zijn jaszak en laat de spiegel getuige zijn van zijn transformatie van jongen tot man. Een sober beeld, door Omarova met grote aandacht voor details en een zo objectief mogelijke cameravoering vastgelegd. Dat maakt de wereld groot en het leven van Schizo klein. Hij is de buitenstander die tussen hemel en aarde dwaalt. Niet alleen omdat hij in dat schemergebied tussen kind en man vertoeft, maar ook omdat hij ‘anders’ is: simpel, onaangepast, langzaam. Hij is de wereldvreemde dwaas, langs wiens ogen wij de werkelijkheid juist scherp en onopgesmukt zien.

Zure room
Er lopen meer scheidslijnen door de film. Tussen het heden en het verleden van een land in transitie bijvoorbeeld, traditie versus vooruitgang, gestold in het betonnen skelet van een onvoltooid flatgebouw. Schizo’s moeder moet de dokter steeds meer zure room en eieren betalen, zoals de meeste dorpelingen, getuige de terloopse blik in zijn ijskast. Voor de dokter in de stad is er echter geld nodig. Maar geld is een besmet ruilmiddel, vergaard met illegale activiteiten. Bloedgeld zelfs in sommige gevallen. Zoals de bankbiljetten die Schizo regelmatig bij de jonge weduwe Zinka moet afleveren: haar man stierf tijdens een van de boksmatches.
Guka Omarova brengt ze krachtig en met veel smaak in beeld — en ze onttrekt zich aan de wetten van het boksgenre. Bij haar zijn de gevechten van meet af aan al onevenwichtig. Alsof ze zeggen wil dat het gevecht in Kazachstan tussen al die tegenstellingen nooit gewonnen kan worden, althans niet van de maffiose krachten die het er nu voor het zeggen lijken te hebben.

Dana Linssen