Odyssey

Intrigerende, onderzoekende scifi-archiefbeeldmontage rond de traditie van het Sinterklaasfeest, die het beeld dat de Nederlandse samenleving van zichzelf schept en uitdraagt kritisch onder de loep neemt.

Stel, twee intelligente aliens proberen aan de hand van in de ruimte opgepikte archiefbeelden chocola te maken van de Nederlandse Sinterklaastraditie. Wat zouden ze te zien krijgen? Hoe zouden ze die beelden duiden?

In Odyssey van Sabine Groenewegen, een kunstzinnige montage van archiefmateriaal, duiken schijnbaar willekeurige beelden op. Eerst wazig en vervormd, meestal zonder origineel geluid, maar met bubbelige bliepjes en statisch geruis. Soms breekt daarin toch een flard van een speech of lied door. Links in beeld vraagt iemand – een alien moet het zijn – in Engelstalige tekstberichten om info en duiding bij gedateerde zwart-witbeelden van zwartgeverfde mannen en bange, huilende witte kinderen die in een zak worden gestopt en afgevoerd: ‘Wat doen ze?’

Rechts in beeld komt het antwoord van de alien die het beeld opvangt en duidt: ‘Affectie-beïnvloeding.’ Rijtjeshuizen uit de jaren vijftig zijn ‘reproductie-eenheden.’ We zien absurde, in onbruik geraakte gewoontes, zoals een lange rij op hun rug zwemmende mannen met politiepetten die elkaars hoofd boven water houden.

Naarmate de beeldenstroom vordert blijkt er wel degelijk lijn in te zitten. Het feest van de witte mensen met de zwarte knechten blijkt zich af te spelen in een waterlandje op een waterplaneet. We zien schepen naar Suriname vertrekken, exploitatie, verering van het koningshuis, de komst van de nazi’s, wederopbouw, welvaart, Nederland dat opgaat in de Europese Economische Gemeenschap, niks-aan-de-handerige Eurovisie-songs, Surinamers die naar Nederland komen en de bouw van raketten voor ‘ruimte-kolonisatie.’ Met als steeds terugkerend ankerpunt de Sinterklaasviering door alle tijdsgewrichten, met de Zwarte Pieten waaraan dit witte watervolkje zo gehecht lijkt.

Maar is dat nog wel zo? Van belang blijkt ook wat er niet wordt getoond. Af en toe breekt een derde bron door de ‘livefeed’ aan beelden, een poëtische stem waarvan de herkomst onduidelijk blijft. Mogelijk is het de toekomst die tot ons spreekt.

Als raamwerk voor dit onderzoekende archiefbeeldessay dient een incident bij de intocht van Sinterklaas in Dordrecht in 2011. We horen enkel de stem van Quincy Gario, die vertelt hoe zijn vreedzame protest – een T-shirt met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme’ – door machtsmisbruik van de politie bruut werd gesmoord. Dat hier geen officiële beelden van bestaan blijkt geen toeval, maar beleid.

Door verbanden te leggen tussen de orkestratie van plechtige historische gebeurtenissen, de rollen die mensen daarin spelen en gedateerde, absurd lijkende gewoontes, laat Groenewegen je met andere, kritische ogen kijken naar vooruitgang, kolonisatie, exploitatie, racisme en de beeldvorming daarover. Groenewegen, die Sociale Wetenschappen en Culturele Antropologie studeerde, is autodidact op filmgebied. Sinds de totstandkoming van Odyssey, dat werd bekroond op DocLisboa en het filmfestival van Istanboel, behaalde ze aan de Goldsmith Universiteit in Londen een master in film en bewegend beeld. In zowel dit hybride documentaire featuredebuut, als haar volgende film (in wording) geeft ze een plek aan beelden die actief uit de Nederlandse geschiedenis zijn geweerd.

Odyssey is op 10 mei te zien in Filmhuis Den Haag in een screening georganiseerd door ReCNTR.