November

November verrast en vermaakt in wisselende gedaanten: grotesk sprookje, gedoemde romance en fantastische duik in de Estse folklore, waar mensen met magie en boerenslimheid hun kansen hopen te keren.

Het gebeurt niet zo vaak dat een film uit Estland, een natie met nog geen anderhalf miljoen inwoners, de Nederlandse bioscoop bereikt. Maar de films die wél een internationa­le uitbreng krijgen, zijn doorgaans even origineel als dat ze zeldzaam zijn. Vorig jaar nog werd (verlaat, want al in 2014 geproduceerd) het indrukwekkende In the Crosswind uitgebracht, dat een serie ‘bevroren’ herinneringen aan een bijna-vergeten etnische zuivering uit 1941 op virtuoze wijze verbeeldde. In de jaren ervoor konden we al kennismaken met het eigengereide, zwartgallige oeuvre van Veiko Õunpuu (Autumn Ball, The Temptation of St. Tony en Free Range).
Nu is er November, de verfilming van de gelijknamige cultroman van Andrus Kivirähk, die elementen uit Estse volksvertellingen combineert met een fikse dosis zwarte humor. Zwarte humor is het elixir waarop een klein maar koppig volk eeuwen van vreemde overheersing overleeft — ziedaar de geschiedenis van Estland in een notendop.
De film speelt zich af in het middeleeuwse tijdperk dat in diverse uithoeken van Europa tot in de negentiende eeuw standhield, inclusief feodale structuren, bijgeloof en een incidentele pestuitbraak. Maar November is geen geschiedenisles; het is een fantastische duik in de Estse folklore waar mensen de gedaante van een dier kunnen aannemen en kratts (uit keukengerei en oud gereedschap vervaardigde robots) via een pact met de duivel tot leven worden gewekt. In een uitzonderlijk vertoon van eensgezindheid weten de dorpelingen zelfs de Zwarte Dood om de tuin te leiden. Gewiekst en vindingrijk kun je ze zeker noemen, maar hun vernuft wenden ze voornamelijk aan om alles en iedereen — ook elkaar — te bestelen.
Twee bakens van onschuld in deze gecorrumpeerde wereld zijn Liina en Hans, en zodra zij samen in beeld komen, is duidelijk dat die twee voor elkaar zijn bestemd. Alleen: Liina’s vader heeft haar al aan een van zijn drinkmaten beloofd, een varkensachtige man die op een gruwzaam moment ook zijn laatste beetje menselijkheid laat gaan. Hans zou haar uit de klauwen van die man moeten redden, maar dát sprookje is November niet. Want Hans heeft hopeloos zijn hart verloren aan de jonge Duitse barones die net haar intrek heeft genomen in het grote landhuis.
Sarnets film is een toverachtig mengsel van donker en licht: het mensbeeld dat uit de vertelling naar voren komt is diep cynisch, toch zijn de personages met humor en veel liefde geboetseerd. Gelukkig maar, want hoe langer we hun graaien, hun marchanderen en hun naïeve bluf aanschouwen, hoe helderder het daagt: deze mensheid, dat zijn wij.

Sasja Koetsier