Mutiny in Heaven: The Birthday Party

De rise and fall van The Birthday Party, de eerste band van Nick Cave en wellicht de beste liveband ooit, wordt verteld door de bandleden zelf, met veel gruizige concertbeelden.

“De voortse rij is niet voor tere zieltjes, schat.” Nick Cave’s dienstmededeling, voorafgaand aan een explosief concert van zijn eerste band, opent de documentaire Mutiny in Heaven: The Birthday Party. En het klopt.

Ik was erbij toen The Birthday Party in 1981 De Melkweg aandeed. De zaal was niet overvol, men leek bij voorbaat een beetje terug te deinzen, en toen het concert losbrak was Simon Vinkenoog zo ongeveer de enige die de ruimte voor het podium vulde met geestdriftige hippiedans, wapperend met de uiteinden van een meterslange gebreide sjaal rond zijn nek. Na een paar nummers sprong Cave midden in een Schreigesang het podium af, greep die sjaal, trok de doorrookte dichter omver en sleepte hem minutenlang rond. Nick en Simon. Eenmaal overeind leek Vinkenoog nog verrukter dan voorheen. (Wat een masochist, dacht ik.)

Het schouwspel was niet alleen hilarisch maar voelde op een onverklaarbare manier ook, eh, Belangrijk. Alsof een cultuurstrijd definitief beslecht was, zoiets.

Zekerheden bestaan niet, maar Lydia Lunch heeft een punt als ze aan het eind van Mutiny in Heaven zegt dat The Birthday Party de beste liveband ooit was. Overigens is dat een van de zeldzame momenten in de film waarop een niet-bandlid aan het woord is. Dit is het verhaal van de individuele bandleden, soms in beeld maar meestal in voice-­over, wat de prettige indruk wekt van een ongecensureerde inside story. Jammer alleen dat je als kijker vaak niet weet wie aan het woord is.

Regisseur Ian White zet vooral in op sfeer, op tijdsbeeld en op de zelfkantklossende esthetiek rond de band. De ruime doses concertbeelden worden in gruizigheid bijna overtroffen door de grafische toevoegingen van White. Bezwaar: je moet geen tomatenketchup op tomaat doen. Verzachtende omstandigheid: de vormgeving levert een stijlvaste film op die je chronologisch meevoert in de (niet zo unieke) rise and fall van een (uniek) clubje Australiërs.

The Birthday Party was een onstabiele fusie van God en de Duivel. Na veel alchemistische tegenslag stuitte de als schoolband begonnen groep op een uitdrukkingsvorm waarin schoonheid, afzichtelijkheid en intelligentie – dat woord gebruiken ze zelf, en terecht – samenkomen in muzikale opwinding. Drank en heroïne hielden het vuur laaiend tot de onvermijdelijke implosie, het zwarte gat.

Dit is een film voor liefhebbers van intelligente herrie. En voor volgers van latter-day saint Nick Cave die hun ogen niet sluiten voor zijn oude zonden. En voor studenten aan popconservatoria – mogen zij terugkomen op hun dwaalwegen.

Vraag voor de rondvraag: was Blixa Bargeld de Yoko Ono van The Birthday Party?