Münchhausen

De kleurrijke avonturen van ‘leugenbaron’ Münchhausen, midden in de Tweede Wereldoorlog verfilmd in Agfacolor, zijn op blu-ray en dvd verschenen in maar liefst drie versies. Het prestigeproject van Goebbels markeerde in 1943 het 25-jarig jubileum van filmstudio UFA.

Midden in de Tweede Wereldoorlog, toen het Duitse leger zware verliezen leed in Rusland, wilde propagandaminister Joseph Goebbels het 25-jarig jubileum van de Duitse filmstudio UFA glorieus vieren. Goebbels stond een in kleur gedraaide sprookjesachtige avonturenfilm voor ogen à la The Thief of Bagdad (1940). Hiervoor werd het beroepsverbod van schrijver (en later ook regisseur) Erich Kästner opgeheven, hoewel hij op de titels staat onder het pseudoniem Berthold Bürger. Zijn scenario is een bewerking van Rudolf Erich Raspe’s Avonturen van Baron von Münchhausen (1785), over ‘de leugenbaron’ die graag sterke verhalen vertelde. Zo zou hij zich aan zijn eigen haren met paard en al uit het moeras hebben getrokken.

Goebbels spaarde kosten nog moeite om van Münchhausen een prestigeproject te maken. De opnames, zowel in Studio Babelsberg als in Venetië, duurden acht maanden, de trucages moesten wedijveren met die van The Thief of Bagdad en er werd gefilmd in Agfacolor, het Duitse antwoord op Kodachrome en Technicolor. Allemaal met als doel aan te tonen dat Duitse technologie superieur is.

Het resulteerde in een film die in maart 1943 met veel fanfare in première ging en vanaf oktober dat jaar ook in Nederland draaide. In 2016 en 2017 zijn drie versies van de film gerestaureerd die onlangs op blu-ray en dvd verschenen: de premièreversie, de versie voor verhuur en de exportversie. De in 2016 herontdekte versie zoals die in galapremière ging is de langste, de verhuurversie is een kwartier korter. Die inkorting komt niet door censuur maar was (waarschijnlijk) de wens van regisseur Josef von Báky. De digitale restauratie herstelt zo goed mogelijk de kleurenpracht van Agfacolor, met veelal uitstekend resultaat. Agfacolor is minder in het oog springend dan Technicolor maar is bij vlagen even indrukwekkend. Wel zijn vleestinten minder overtuigend en is het beeld soms nog wat bruinachtig. De twee blu-ray’s (of drie dvd’s) bevatten verder de aardige terugblik Ein Mythos in Agfacolor (2005), met veel contextuele informatie. Helaas bevatten de schijven geen ondertitels.

Hans Albers speelt Baron Münchhausen, een charmante romanticus die op flegmatieke wijze vele (amoureuze) avonturen beleeft. Zo heeft hij een verhouding met Catherine de Grote, redt hij een vrouw uit de harem van een Turkse sultan en treft hij op de maan een maanvrouw. Daarnaast ontmoet hij magiër Cagliostro, vorst Potemkin en de oude Casanova. Het zijn kleurrijke avonturen die naar huidige maatstaven rieken naar exotisme en seksisme – met name de episode bij de Turkse sultan. Hoewel de trucages achterhaald zijn, charmeren ze nog wel – van Münchhausens rit op de kanonskogel en zijn manische schermduel tot zijn hallucinante verblijf op de maan.