LEMON TREE

Waargebeurd: Palestijnse weduwe moet met lede ogen toezien hoe nieuwe buurman beslag legt op haar citroenboomgaard. Dat krijg je als hij de Israëlische minister van Defensie is. Het politieke drama lemon tree overtuigt op de momenten dat het beeld voor zichzelf spreekt.

Meestal worden grenzen met rode potloden getrokken, maar de ‘green line border’ tussen Israël en de Palestijnse gebieden, werd na de onafhankelijkheidsoorlog van 1948 letterlijk met een groen potlood gezet. Daar in dat dorre niemandsland heeft Palestijnse Salma (zoals alle film-Palestijnsen van de afgelopen jaren gewoontegetrouw gespeeld door Hiam Abbass) haar eigen groene linie gecreëerd. Na de dood van haar man is ze erin geslaagd zijn citroenboomgaard en die van zijn vaders vaderen bloeiend te houden en daarmee haar zelfstandigheid te bewaren. Het zuur van haar vruchten laat de Israëlische regisseur Eran Riklis (1954) haar in zijn nieuwste, op ware gebeurtenissen gebaseerde film lemon tree (etz limon) proeven op de dag dat haar nieuwe buren arriveren: de minister van Defensie en zijn vrouw. Plotseling neemt de geheime dienst de plantage over en moeten alle bomen om veiligheidsredenen worden gekapt. Er zouden zich eens terroristen tussen willen verschuilen.

Stofkorrel
Natuurlijk zit lemon tree, die na zijn première dit jaar tijdens het Panorama van het Filmfestival Berlijn niet verrassend de publieksprijs won, vol metaforen. Het grensgebied op het grensgebied, de oase in de woestenij, elke stofkorrel ademt een verwijzing naar het land waarop en waarover de strijd niet te voeren noch te winnen valt. Want uiteraard komt Salma in het geweer tegen de onteigening van haar territorium, en houdt ze er zelfs een door ‘haar eigen mensen’ ongewenste romance met haar advocaat aan over. Maar voor zover ze al niet op de onredelijkheid van wereldlijke en religieuze wetten stuit, dan toch zeker op die van de bureaucratie. En de vruchten die ze teelt zijn weliswaar dorstlessend, maar ook wrang, als ze voortijdig worden geoogst.
lemon tree is een door en door politieke film, al vindt regisseur Riklis dat een ‘ouderwetse term’, vertelde hij in Berlijn. Tegenwoordig is alles politiek, zegt Riklis, die zichzelf ook geen Israëlische filmmaker maar wereldburger wil noemen. lemon tree gaat over mensen die juist in een politieke impasse zitten, vindt hij. Hoewel ook Riklis zelf een dunne lijn tussen politiek en persoonlijk bewandelt, is het juist dat menselijke verhaal dat in lemon tree de balans in de goede richting laat doorslaan.
Dat is ook het niveau waarop de film het beste overtuigt, en zelfs kan ontroeren. Dan spreekt het beeld voor zich, en niet de betekenis: de ministersvrouw, die ingekapseld in prikkeldraad in haar eigen schijnveilige wereld zit. Haar man is afwezig en met haar geadopteerde dochter heeft ze alleen virtueel contact (en gelukkig wordt het er niet al te zeer ingewreven dat zij — betekenisvol! — onvruchtbaar is). En dan is daar Salma, nu eens verdwaald in het mediacircus dat haar ‘strijd’ dreigt over te nemen, dan weer dwalend in de inmiddels barre boomgaard, waarvan de helft gekapt is en de andere helft wacht om af te sterven. Een glas, subtiel gezoete, citroenlimonade kunnen zij nog niet samen drinken. Eigenlijk is dat subthema, verwant aan dat van Riklis’ eerder film the syrian bride uit 2004, over het sociale en maatschappelijke isolement van beide vrouwen, het echte hart van deze film.

Dana Linssen