Le tout nouveau testament

In Jaco Van Dormaels tragikomische Le tout nouveau testament ontketent profeet Ea — dochter van God — een revolutie door met zes nieuwe apostelen een nieuw liefdevol testament op te tekenen.

God woont met zijn vrouw en dochter in een driekamerappartement in Brussel. Gekleed in badjas sjokt hij op badslippers naar zijn werkkamer, een rokerige ruimte met een oneindig aantal dossiers — voor iedere aardbewoner één. Achter zijn zwaar verouderde computer maakt hij snode plannen: een boterham met jam die per ongeluk valt, valt altijd op de besmeerde kant. Wie moet kiezen tussen twee wachtrijen zal altijd de verkeerde kiezen. God deinst er niet voor terug om met zijn kinderlijke fantasie de meest macabere vliegrampen te bekokstoven.
Door zijn sadistische daden maakt hij zich niet populair in het gezin. Vrouwlief (Yolanda Moreau) is door al het gesnauw verworden tot een bedeesde huishoudster, ze stort zich op haar honkbalkaartjes. Voor dochter Ea is de maat echter vol. Ze wil een einde maken aan de voortdurende kwellingen van haar vader. Tijdens een moment van onoplettendheid hackt ze zijn computer en stuurt ze alle stervelingen hun sterfdatum. Waarna ze zich bij hen voegt, op zoek naar zes apostelen.
De nieuwe apostelen verschijnen, zodra ze hun evangelie hebben gedicteerd, een voor een op het schilderij van het laatste avondmaal, bij God in de woonkamer. In hoofdstukvorm volgen de evangeliën elkaar op. Van de armlastige Aurélie (Laura Verlinden) tot dierenliefhebber Martine (Catherine Deneuve). Het is niet zonder reden dat er nu achttien apostelen zijn — net zoals bij honkbal. In plaats van de twaalf spelers die een ijshockeyteam vormen. De macht is aan de vrouwen.
Ondanks het spel dat hij speelt met de fundamenten van het Christendom, wordt Van Dormael nergens blasfemisch. Het verhaal drijft juist op een slimme balans tussen slapstick en drama, verpersoonlijkt door de koddige Poelvoorde en de talentvolle Groyne, die ondanks haar jonge leeftijd de meest volwassen rol krijgt toebedeeld.
Toch ontbreken Van Dormaels typisch idiote uitweidingen niet. Een dromedaris in een drankkast is slechts het topje van de ijsberg. Het resultaat is een eclectisch kunstwerk waarin het narratief verrijkt wordt met een ironische voice-over, tussentitels uit de zwijgende film, het gebruik van maquettes en animatiebeelden. Of zou Van Dormael met zijn vrouwelijke evangeliën stiekem verwijzen naar het aangekondigde Aquarius­tijdperk, waarin vrouwelijke kwaliteiten als humaniteit en non-conformisme zullen prevaleren? Die visie past in een tijd waarin een jonge Afghaanse tiener die als kinderrechtenactivist werkt, bekroond wordt met de Nobelprijs voor de Vrede. Deze Malala Yousafzai ventileert haar idealen niet vanuit rancune, maar uit vergeving (de film over haar leven komt deze maand overigens ook in de bioscoop). Dat zou je als symbool voor vrouwelijkheid kunnen zien en staat daarmee haaks op de tergende god uit de film. Deze god is een manager, die niet luistert naar zijn werknemers. Doordat Ea de sterfdata vrijgeeft, gaan mensen wezenlijker denken. Wat willen ze met de rest van hun leven? De kennis over predestinatie leidt tot nieuwe inzichten over liefde en geluk, die in de plaats zouden kunnen komen van heersende waarden als egoïsme en sociaal darwinisme.
Zulke openbaringen passeren vaker de revue bij Van Dormael. In Toto les héros (1991) wordt de allocatie van rijkdom bekritiseerd en in Le huitième jour (1996) vindt een zakenman zijn heil niet in zijn werk maar bij een gelukzalige bewoner van een psychiatrische inrichting. Het is alsof Van Dormael ons telkens aanspoort om het echte leven te omarmen. Als eenmaal de levenslust hervonden is dan is het paradijs ook vindbaar op aarde.

Omar Larabi