Krigen

Je bent een oorlogsmisdadiger voor je het weet. Tobias Lindholm, scenarist van Borgen en Jagten, liet in dit voor een Oscar genomineerde Afghanistan-drama zien hoe mensen onder extreme omstandigheden kunnen handelen.

De commandant van een groep Deense soldaten in Afghanistan moet in het ontnuchterende en indringende Krigen van Tobias Lindholm twee ingrijpende beslissingen nemen. Beslissingen die je eigenlijk van een gewoon mens niet vragen mag.
Bij de eerste staan er levens op het spel. Bij de tweede gaat het om moraal en om de liefde van de commandant voor zijn gezin. De eerste neemt hij in de hitte van een chaotisch gevecht met de Taliban. Hij redt een zwaargewonde maat om later te ontdekken dat Afghaanse vrouwen en kinderen de prijs betaalden. De tweede beslissing valt in het ordelijke Denemarken, waar de goedwillende commandant terechtstaat voor een oorlogsmisdaad.
Lindholm geldt als een van de grote talenten van de Deense film. Zijn reputatie dankt hij onder andere aan scenariowerk voor de serie Borgen en de twee films (Submarino en Jagten) waarmee Thomas Vinterberg zijn comeback maakte. Zelf regisseerde hij de veelgeprezen gevangenisfilm R (samen met Michael Noer) en het bloedspannende kapingsdrama Kapringen. Films die net als Krigen laten zien hoe mensen onder extreme omstandigheden kunnen handelen.
De commandant is geen vechtmachine, maar een huisvader die de oorlog in is gestuurd en zijn mannen het goede voorbeeld wil geven. Ter voorbereiding sprak Lindholm met een groot aantal betrokkenen die beide kanten van de Afghaanse ellende kennen. Echte soldaten zijn te zien in de bijrollen. Krigen draaide hij in docudramastijl, zonder glamour en met een beweeglijke handcamera. Tegelijkertijd is de film heel doelgericht opgebouwd, bijna als een leerstuk over de illusies van een nette oorlog en de wet als het ultieme houvast.
Daarbij observeert hij kalm hoe die commandant en vader in de klem komt. Lindholms vaste acteur Pilou Asbæk speelt hem met een mooie, ingehouden tragiek, en met een blik die tegelijkertijd vastberaden en hulpeloos kan zijn. Of zacht, als hij in een van de weinige warme scènes weer samen is met zijn kinderen die door zijn afwezigheid van slag zijn geraakt.
Lindholm vermijdt melodrama door ook de meer schokkende gebeurtenissen op een nuchtere manier voor ons neer te zetten en heftige emoties zorgvuldig te doseren. De invalshoek is meer menselijk dan politiek, maar dat neemt niet weg dat Lindholm en passant een paar stevige noten kraakt. Neem alleen al het geweld waarmee de Denen — bang voor aanslagen en hinderlagen — de Afghaanse dorpelingen overrompelen. Dorpelingen die ze volgens de theorie als vrienden tegemoet horen te treden. En het wordt nog erger.
De open deur dat een oorlog volgens de regels niet bestaat mag Lindholm dan niet helemaal weten te vermijden, het resultaat is beklemmend genoeg. Het houvast van heldenclichés ontbreekt en opluchtend is de uitkomst evenmin. De kijker mag zelf proberen een oordeel te vellen, en dat is nog verduiveld lastig.

Leo Bankersen