Josep

Cartoonist Aurel belicht in de eclectische animatiefilm Josep, bekroond met een César en een European Film Award, een vergeten geschiedenis aan de hand van de ontroerende vriendschap tussen een Franse kampbewaker en de Spaanse kunstenaar Josep Bartolí tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Op zijn sterfbed vertelt de oud-gendarme Serge (Gérard Hernandez) aan zijn kleinzoon hoe hij tijdens de Tweede Wereldoorlog bevriend raakte met de Catalaanse illustrator Josep Bartolí (Sergi López). Bartolí is gevlucht uit Franco’s fascistische Spanje en belandt in 1939 samen met duizenden landgenoten in interneringskampen, die vanaf 1940 deel uitmaken van het met de nazi’s sympathiserende Vichy-Frankrijk. De Franse kampbewakers – waaronder Serge – behandelen de ‘Spaanse wilden’ als onmensen. Serge wordt door zijn intimiderende collega’s gedwongen deel te nemen aan vernederende praktijken. Gekweld door gewetenswroeging ontpopt hij zich evenwel snel als de goede onder de kwaden.

In de raamvertelling van animatiefilm Josep bezoekt Serge’s kleinzoon het appartement van zijn grootvader. Die ligt in een donkere woonkamer weg te kwijnen. Een beetje zonlicht dringt de ruimte binnen en schijnt in zijn gezicht. Illustrator en filmmaker Aurel doet het voorkomen alsof deze warmte de oud-gendarme net genoeg levenslust geeft om de belangrijkste episode uit zijn leven te delen, een vergeten geschiedenis. De Franse cartoonist etaleert in zijn speelfilmdebuut voortdurend zijn talent voor visuele pracht. Zoals wanneer we Bartolí zien tijdens een koortsdroom, in een kurkdroge vallei, en het lichtbruine shot overgaat in de lichtroze kleur van de leverpaté die de gendarmes op hun stokbrood smeren.

Aurel hanteert een buitengewoon eclectische stijl en kiest in de meest traumatische scènes voor psychedelische effecten en scherpe kleurcontrasten. Ook incorporeert hij de meer karikaturale stijl van de tekeningen die Bartolí in het kamp maakt (in 1944 in Mexico uitgegeven onder de titel Campos de concentration, 1939-194—). Die doet op zijn beurt denken aan de spotprenten die in de Tweede Wereldoorlog in geallieerde kranten verschenen, met corpulente fascisten en uitgemergelde slachtoffers.

Maar aan het slotstuk van de film kiest Aurel voor een lichtere toets. De Tweede Wereldoorlog is ten einde en Bartolí heeft zijn heil gezocht aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, in Mexico, waar hij verliefd is geworden op de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo. Kahlo wordt vertolkt door de Spaanse componist en zangeres Sílvia Pérez Cruz, die eveneens verantwoordelijk is voor de muziek van Josep. Met haar wonderlijke soundscapes en ontroerende liederen tilt ze de film naar een hoger niveau. Josep is in dat opzicht een mooi voorbeeld van een succesvolle Spaans-Franse coproductie. Met ook een Belgisch tintje: een animatiestudio uit Gent werkte mee aan de film.

Wanneer Bartolí getuige is van een nachtelijke verkrachting door een groep gendarmes (die door Aurel letterlijk worden afgebeeld als varkens) dan verdwijnen de pupillen spontaan uit zijn ogen en begint hij driftig te tekenen. Illustreren is zijn overlevingsmechanisme. Of zoals Serge zijn kleinzoon toefluistert: Bartolí tekent karikaturen omdat zijn herinneringen hem bang maken.

Josep is nu te zien op Picl.