Invisible Demons

Invisible Demons is shockcinema met effect. Krachtige beelden van een ernstig vervuild, verhit en overstroomd India maken de kleine en grote schaal van ons aller consumptieprobleem in één klap duidelijk.

Voor veel rijke landen is klimaatverandering nog een gedachteoefening, een projectie in de toekomst. India zit er al middenin. De documentaire Invisible Demons (Tuhon merkit) laat klip en klaar zien waar wetenschappers al jaren voor waarschuwen: de armsten betalen de prijs voor de leefstijl van de rijksten. Indiërs moeten leven met extreme hittegolven (49 graden in Delhi) en overstromingen die zelfs voor monsoon-begrippen buitensporig zijn. Daarnaast kampt het land met een gigantische milieuvervuiling. Op de zwarte, vervuilde rivieren ligt metershoog schuim van de nabijgelegen fabrieken, mensen banen zich een weg door extreme smog waarbij je geen hand voor ogen ziet, en straten en huizen vullen zich met muggengif.

Regisseur Rahul Jain maakt een soort shockcinema die onze beperkte geografische blik verruimt en de ernst van de zaak in één krachtig, esthetisch beeld weet te vangen. Zoals de draaiende bladen van tientallen ventilatoren van airco’s, die in de stad onmisbaar zijn maar door hun energiegeslurp tegelijkertijd de klimaatverandering verergeren. De camera volgt ook een druppelend ijsblok op de schouder van een man die over een overvolle markt loopt – inderdaad, de tijd dringt. Een beproefd beeld is dat van een vuilstort vol plastic, met dit keer een koe ertussenin. Jain zoomt uit en de vuilnisbelt blijkt zo groot als een berg, waarmee hij de kleine en grote schaal van ons aller consumptieprobleem in één klap duidelijk maakt. De titel verwijst naar de kleine deeltjes die de lucht vervuilen “als giftige dartpijltjes die onze longen doorboren” – Jain maakt deze aan het zicht onttrokken deeltjes letterlijk zichtbaar.

Er zit voor de regisseur ook een persoonlijke kant aan het verhaal. Als bevoorrecht Indiaas “air conditioned child“, zoals hij zichzelf noemt, bracht hij het grootste deel van zijn tijd binnenshuis door. Hij vertrok naar het California Institute of the Arts, en realiseerde zich pas bij terugkeer in India wat het daadwekelijk inhoudt dat Delhi de meest vervuilde stad ter wereld is. Het ontlokt hem verzuchtingen over consumentisme en de keerzijde van de snel groeiende economie en vrije markt die ook in India is omarmd als een kus des doods.

Net als zijn eerdere documentaire Machines, opgenomen in een Indiase textielfabriek, maakte hij Invisible Demons vanuit een woede over de uitbuiting van mensen, land, water en lucht en de zogenaamde ‘vooruitgang’ in naam van het kapitalisme. Uiteindelijk biedt Invisible Demons geen oplossingen; dat was niet het doel van de filmmakers. Het toont en confronteert. En daar is cinema ook voor.

Invisible Demons gaat landelijk in voorpremière tijdens Earth Day op 22 april en is vanaf 26 mei te zien in de bioscoop.