INSIDE JOB

Inzichtelijke documentaire over de financiële crisis van 2008 maakt twee dingen duidelijk: hij is nog niet afgelopen en de boosdoeners zijn nog steeds aan de macht.

Hoe zat het ook alweer? Met CDS’s, CDO’s, subprime-hypotheken, AAA-ratings, asset bubbles, leven op de pof? In de Oscarwinnende documentaire inside job van internetentrepreneur Charles Ferguson komen ze in sneltreinvaart allemaal nog eens voorbij. CDS’s, credit default swaps, de verzekeringen die banken kopen om zich in te dekken tegen het faillissement van bedrijven waaraan zij geld uitlenen. CDO’s, collateralized debt obligations, opgeknipte en doorverkochte pakketjes verzekeringen, leningen en hypotheken. Subprime-hypotheken, hypotheken voor mensen die geen hypotheek kunnen krijgen, rente begint laag en wordt steeds hoger, bij voorkeur doorverkocht in CDO’s. AAA-ratings, de kredietstatus van een uitgever van waardepapieren. Asset bubbles, zeg maar tulpenmanie: lage rente, veel lenen, gokken op waardestijgingen, nog meer lenen, kortom leven op de pof. Abracadabra voor de meeste mensen. Al is duidelijk: wie zijn huishoudboekje zo beheert is krankjorum en een gokker, maar zijn het de bankiers die onze globale economie zo besturen dan zijn het helden. Zo lang het goed gaat en ze hun bonussen niet al te opzichtig in hun zak stoppen.

Hersenscans
Maar het ging niet goed. De rente steeg, mensen konden hun hypotheken niet betalen, de huizenprijzen kwamen onder druk te staan, en de banken zagen hun vermogen dalen. In inside job wordt het allemaal inzichtelijk uitgelegd aan de hand van de financiële bubble in IJsland, waarna er in rap temp wordt overgeschakeld naar de VS, boosdoener nummer één. Denk er zelf maar Fortis, ABN AMRO, ING en de 1,25 miljoen van Jan Hommen bij. Veel in Fergusons documentaire is erop gericht die schuldvraag te beantwoorden: was het het land, het economische systeem, of waren het de psychopathische bankiers (uit hersenscans bleek dat een aantal van hen alleen al op het woord ‘geld’ hetzelfde reageerde als iemand anders op een lijntje coke; en dat snoven ze ook per gram als we de film moeten geloven) die de wereld aan de rand van de financiële afgrond hebben gebracht? Die vraag is natuurlijk uiteindelijk te ingewikkeld om in een documentaire van twee uur te beantwoorden. Daarom is inside job zowel een uitstekend opfrislesje economie met de potentie van een thriller, als teleurstellend. De winst van de film is alleen subtiel: de sporadische hoofdrolspelers die zich wel voor de film lieten interviewen (ongetwijfeld in de hoop hun handen schoon te wassen) vallen genadeloos door de mand. Ferguson deed zijn huiswerk. Maar dat komt natuurlijk ook omdat het antwoord in een combinatie van systemische fouten en menselijke hebzucht ligt. Shocking, maar ook geen echte eyopener is het feit dat in de VS geen van deze bankiers ter verantwoording is geroepen. Sterker nog: het merendeel is gewoon weer op zijn post teruggekeerd, en de hotshots op het Amerikaanse ministerie van financiën die het allemaal met open ogen zagen gebeuren (als er een boosdoener is, is het wel de Amerikaanse angst voor regulering) zijn gewoon weer door president Obama als adviseurs aangenomen. Want goochelen met cijfers kunnen ze.

Dana Linssen