IN THE ELECTRIC MIST

Met in the electric mist heeft Tavernier opnieuw een film gemaakt naar een boek van een Amerikaanse schrijver. Ditmaal heeft hij gekozen voor het werk van James Lee Burke, een schrijver in wiens werk de sfeer van Louisiana een belangrijke rol speelt.
Een internationaal groepsgesprek in het Duitse Berlijn met een Fransman over zijn werk in Amerika.

Wat trok u zo aan in het werk van Burke. Er zit een woede in Burke. Een woede op de domme en de slechte mensen die deze wereld bevolken. Op de arrogantie van het kwaad. Op de arrogantie van mensen die doden, moorden en vernietigen.

Tavernier op de set

Is er een reden voor zijn woede? Je moet in Louisiana zijn geweest om dat te begrijpen. Hij is boos op het analfabetisme dat veroorzaakt wordt door een corrupte overheid. Op het hoge percentage slachtoffers van drank, auto-ongelukken, geweld. Ik hou ervan hoe Burke dat beschreven heeft. Met een schoonheid… met de onmetelijke schoonheid van de natuur, van het verval, de armoede. Net als de bayou. Die is vochtig, duister, gevaarlijk. Er zitten slangen, alligators. Daarom hou ik van Burke. Ook omdat hij het genre van de Noir weet te vernieuwen door er allegorische elementen aan toe te voegen.

Wat mij zeer bevalt aan de film is de sfeer. U moet verliefd zijn op Louisiana. Lousiana is doordrenkt met geschiedenis. In alles voel je de wortels. In de muziek, in het eten. Veel huizen zijn nog gebouwd voor de Amerikaanse burgeroorlog. Burke toonde me een boom in een tuin bij de bayou. Een eik die ‘Lafitte’ wordt genoemd omdat Jean Lafitte daar zijn slaven in de ketenen sloeg. We hebben zelfs een stuk ijzer gevonden in die boom. Zoals Faulkner ooit zei: ‘De geschiedenis is niet dood, hij is nog niet eens voorbij.’

Het moet ook een gesloten gemeenschap zijn? Ik werd meteen geadopteerd. Ik werd overal uitgenodigd. Misschien omdat ik Frans ben.

Is dat nog altijd zo belangrijk daar? O ja. De Franse invloed is nog goed voelbaar. Ze vertelden allemaal over hun voorouders, waar ze vandaan kwamen. Hun grootouders spraken nog Frans. Dat was verboden. Mensen werden op school geslagen als ze dat deden.
In de supermarkt kreeg ik iemands klantenkaart, goed voor 10 procent korting, omdat hij hoorde dat ik Frans was. Een Fransman die dat zou doen, zijn klantenkaart geven aan een buitenlander; ‘That will be the day’.

U voelde zich thuis. Absoluut. En vooral de crawfish, oh, geweldig.
Maar ik heb zoveel geleerd. Over de politieke omstandigheden. En waarom iemand als Burke zo boos kan zijn. De trots, de woede, het paternalisme van de Yankees. Ik heb veel geleerd over de burgeroorlog, het verleden. En over de moord in de jaren ’60 op Dewitt Prejean. Burke vertelde me dat Lyndon B. Johnson eraan te pas moest komen. ‘Lyndon Johnson himself’, de president. Hij eiste dat het lichaam binnen 24 uur zou worden opgespoord. Er zijn binnen een dag 18 lijken gevonden. 18 lijken van jonge zwarte mannen.
Dat vertelt iets over Robicheaux, de hoofdpersoon. Dat maakt waarom hij nu, jaren later, alsnog wil achterhalen wie Dewitt Prejean heeft vermoord. Ook al wil iedereen die zaak begraven. Niemand wil de geschiedenis onder ogen zien. Dat is de moraal van deze film.

Het is een complex verhaal, met verschillende tijdslagen over elkaar heen. Dat lijkt me lastig om te zetten in film. Het was moeilijk. Het boek heeft 500 bladzijden en ik heb natuurlijk moeten snijden. Maar wat ik heb willen respecteren is dat alles met elkaar te maken heeft. Net als de wortels van een boom. Dat ze nooit de burgeroorlog onder ogen hebben willen zien heeft uiteindelijk het rassenprobleem uitgelokt. En dat heeft weer geleid tot de corruptie in het huidige Louisiana.

De film is in de VS direct op DVD uitgebracht. Een versie die aanzienlijk korter is. De producent dacht, en misschien heeft hij daarin wel gelijk, want hij is een zeer goed opgeleide en verstandige man, slimmer dan ik, maar hij dacht dat mijn film niet begrepen zou worden door het publiek. Dus heeft hij een versie gemaakt die geschikter is voor de Amerikaanse markt.

Wat is het verschil met de film die ik heb gezien? Ik zou het niet weten. Zegt u het maar. U bent de criticus. Maar zolang ik mijn eigen versie mag maken heb ik daar vrede mee. Truffaut zei ooit dat filmen een droom is. Daar moet je voor strijden. Maar als 30 procent van die droom in stand blijft mag je tevreden zijn.
Ze hebben ooit, in Amerika, de laatste scène uit le juge et l’assassin geknipt omdat die te politiek zou zijn. (Hij haalt zijn schouders op, maar langzaam begint Tavernier steeds luider te praten.) Als Amerikanen iets willen zien dat meer is aangepast aan hun smaak, dan ga ik dat niet veroordelen. Dat moet u maar doen. Ik ben een Franse regisseur en ik maak geen films voor de Amerikaanse markt. Het is hun probleem, van de Amerikanen. Eén van mijn gevechten was die met mijn editor. Die vroeg voortdurend om close-ups, omdat de Amerikanen dat nu eenmaal willen. Op een dag heb ik een enorme fout gemaakt, een onvergeeflijke fout. Ik zei (met zwaar Frans accent); Fuck the American audience. Ik maak films voor mezelf. Ik wil trots zijn op wat ik maak. Ik hoop een film te maken met tempo, goed gedraaid, met goede muziek, geluid, met humor, onderhoudend. Maar ik ga niet op de knieën voor de smaak van het publiek.

Is het niet cynisch dat u nou net met deze film in conflict komt met de Amerikanen? Ik ben niet cynisch. En er is niets cynisch aan de strijd van Robicheaux. Ik strijd tegen de overheersing van een monocultuur en voor het behoud van de Europese.
Ooit heb ik coup de torchon gemaakt, naar een boek van Thompson. Ook iemand die, net als Burke, de grenzen van het genre opzoekt. Maar het is nu net het metafysische element wat de Amerikanen er altijd uitsnijden. Neem the getaway, ook van Thompson. Het laatste hoofdstuk van dat boek is fantastisch. En wat hebben de Amerikanen bij de verfilming gedaan? Zzzzssggggggcht, het einde eruit. Ze prefereren iets wat rationeel te begrijpen is.

Is dat wat ze ook uit deze film hebben geknipt, het metafysische element? Dat moet u zelf beoordelen. Nee, sorry, maar ik mag daar, contractueel, geen commentaar op geven.

Jeroen Stout