Holding Up the Sky
Geen pijlen maar politieke steun
Een sjamaan uit de Amazone reist naar Europa om te voorkomen dat het regenwoud en zijn volk worden vernietigd. Deze respectvol gefilmde documentaire toont een milde versie van wat de Yanomami werkelijk overkomt.
“Ze ontwikkelen niks voor ons”, zeggen ‘degenen die de baas zijn’, “zelfs geen voedsel.” Maar onze levens zijn anders, reageert sjamaan Davi Kopenawa Yanomami, die vanuit de Amazone naar Europa reist om medestanders te vinden om de mijnbouwbedrijven te stoppen. Onder Bolsonaro kregen die vrij spel om de jungle overhoop te halen. Het gaat niet alleen om vernietiging van het landschap: er wordt naar kwik gegraven en dat levert aanzienlijke gezondheidsrisico’s op. Kinderen die in de buurt van kwikmijnen worden geboren, hebben afwijkingen en een grotere sterftekans.
Wat vind je van ons koude land, vraagt iemand in Zweden. Het is niet de eerste keer dat ik hier ben, zegt de sjamaan gelaten. Ondanks de staande ovaties in parlementen is het blijkbaar eerder niet gelukt om de mijnbouwbedrijven te stoppen.
De documentaire Holding Up the Sky van de Belgische filmmaker Pieter Van Eecke reist heen en weer tussen Kopenawa’s bezoek aan Europa en de Amazone, waar hij en andere sjamanen vertellen over hun taak om in balans met de natuur te leven. Als een wrange reminder is op de achtergrond de kaalslag van het regenwoud zichtbaar: grote stukken niks waar eerst het woud stond. Iemand wordt hier rijk van, de rest van de wereld armer. Eerst en vooral de Yanomami.
De film vermijdt romantisering of een simpel wij-zij. Al is in de ogen van Europeanen hier en daar wel te zien dat ze de sjamaan als een curiosum zien. “Jullie luisteren, maar jullie lijken ons niet te horen”, zegt Kopenawa ergens. “Maar de boodschap is eenvoudig te verstaan: de lucht zal naar beneden komen als we niet stoppen met de vernietiging van het regenwoud.”
Ondertussen arriveert een nieuwe plaag van buiten: het coronavirus. En een oude plaag: goudzoekers die de indianen met geweld willen verdrijven.
Holding Up the Sky brengt dichtbij wat anders voor veel mensen misschien abstract en ver weg blijft: de directe gevolgen van de vernietiging van het regenwoud. Voor de Yanomami is de kolonisatie nooit opgehouden. “Vroeger vochten we met pijlen tegen onze vernietiging”, zegt Kopenawa. “Nu met documenten.” Wie het artikel van Marjon van Royen begin maart in De Groene las, waarin over genocide wordt gesproken, weet dat de film een milde versie laat zien van wat de Yanomami overkomt. In 2019 zei Bolsonaro al, schrijft Van Royen: “Het zijn niet die klote-indianen of die kutbomen die de Amazone belangrijk maken. Het gaat ons om de grond en de bodemschatten die erin zitten.”
De nieuwe Braziliaanse president Lula da Silva heeft zich duidelijk uitgesproken vóór bescherming van het regenwoud en de volkeren die daar leven. Dat moet Kopenawa hoop hebben gegeven. Het wachten is nu op daden.