Grenfell: Uncovered

Inmiddels is er veel bewijs voor nalatigheid als oorzaak voor de gigabrand in de Londense Grenfell Tower, stelt de Britse documentaire Grenfell: Uncovered al in de eerste minuten onomfloerst. Toch is voor de 72 doden nog altijd niemand veroordeeld.

Op 14 juni 2017 om 00.55 uur kreeg het Britse alarmnummer een melding binnen van een brand in de Grenfell Tower in Noord-Kensington, West-Londen. Elf minuten later arriveerde de brandweer. Die dacht in eerste instantie dat het om een “doodgewone keukenbrand” ging. Dat had ook zo moeten zijn.

In Engeland hanteerde men bij flatbranden al jaren het zogenoemde stay put-beleid: flats zouden zo zijn gebouwd dat een brand altijd twee uur binnen de muren van een appartement zou moeten blijven. Op basis daarvan wordt bewoners van andere appartementen geadviseerd om binnen te blijven. Dat gebeurde ook bij de brand in Grenfell Tower. Met 72 doden tot gevolg, omdat de brand veel sneller om zich heen greep.

De documentaire Grenfell: Uncovered leunt stevig op de kennis van journalist Peter Apps die inmiddels “meer dan duizend artikelen” en het boek Show Me the Bodies over de brand schreef. Zijn analyses en de commentaren van andere professionals worden afgewisseld met getuigenissen van bewoners. De vraag ‘hoe zoiets in Engeland kan gebeuren’, die zoveel mensen zichzelf en anderen sinds de brand hebben gesteld, blijkt acht jaar later goed te beantwoorden. Wat het des te vreemder maakt dat de grote rechtszaak waar deze horror om schreeuwt zo lang op zich laat wachten.

Dat het geen ‘doodgewone keukenbrand’ bleef had één heel directe en concrete aanleiding: de zeer brandbare polyethyleenplaten waar de buitengevel van Grenfell Tower volledig mee bedekt was. Al in 2007 zag een marketingmanager van aluminiumfabrikant Arconic, een dochteronderneming van de Amerikaanse multinational Alcoa, op een congres in Noorwegen dat de polyethyleenplaten (twee lagen aluminium met daartussen plastic) zeer brandbaar waren – “Alsof je een brandstoftank aan een gevel bevestigt.” Hij gaf dat door aan leidinggevenden. Daarop werden over een periode van een paar jaar meerdere laboratoriumtests uitgevoerd. De resultaten daarvan hadden ervoor moeten zorgen dat het product van de markt werd gehaald, maar die resultaten verdwenen in een la en Arconic bleef het product verkopen. Bij een renovatie in 2015-2016 werd ook Grenfell Tower ermee uitgerust. Maar omdat de brandweer niets wist van de ontvlambaarheid van die panelen, bleef zij ook bij Grenfell nog steeds het advies geven om binnen te blijven.

Het wordt nog gekker. In 2009 vond in Londen al een kleinere brand plaats in een andere flat: Lakanal House. Zes mensen kwamen om. De oorzaak: polyethyleenpanelen aan de buitenkant van het gebouw. Naar aanleiding van die brand verscheen in 2013 een zeer uitgesproken rapport dat met klem vroeg om strengere regelgeving rond brandveiligheid. Maar omdat onder het premierschap van David Cameron ‘deregulering’ van de daken werd geschreeuwd – ‘wie is de overheid om bedrijven te vertellen wat ze wel of niet mogen?’ – werd steeds minder aandacht besteed aan brandveiligheid. Voor de toenmalig minister voor Ruimtelijke Ordening, Eric Pickles, was deregulering het allesoverheersende motto. Maar Pickles legde tijdens het onderzoek naar de brand in Grenfell Tower de schuld bij middle managers in de ambtenarij. Ondanks de roep om zijn aftreden is Pickles in 2018 tot lid van het Hogerhuis benoemd. Brian Martin, ten tijde van de brand head of technical policy for building deregulation en eveneens een cheerleader van deregulering, zei een jaar na Grenfell: “De overheid doet pas iets als er lijken vallen.”

Grenfell: Uncovered is een gedegen analyse van een ramp die volledig voorkomen had kunnen worden, als gezond verstand het had gewonnen van de dereguleringsideologie. Graven hoeft filmmaker Olaide Sadiq eigenlijk niet, want dankzij het werk van onder meer journalist Peter Apps ligt de verschrikkelijke waarheid gewoon op straat. Alles bij elkaar geeft de documentaire een onverbiddelijk oordeel. Maar zelfs dan blijkt het dus vrijwel onmogelijk om de verantwoordelijken aan te pakken. Ook al is er overduidelijk niet alleen sprake van systemisch falen.

Grenfell: Uncovered is vanaf 20 juni 2025 te zien op Netflix (VoD)