Fjord

De formule is beproefd, maar dat maakt de beelden niet minder mooi. Natuurfilmer Jan Haft portretteert de betrekkelijk onbekende wereld van de Noorse fjorden in de aftrap van de uitgestelde reeks World Wildlife Film Festival On Tour.

Waar denkt u aan bij een kleurrijke onderwaterwildernis vol wandelende zeeëgels, lichtgevende waaiers, vreemde zeeslakken, grootogige vissen en ander bont gekrioel? De tropische diepzee? De geheimzinnige koraalriffen? Nou, de natuurdocumentaire Fjord bewijst dat u het niet zo ver hoeft te zoeken.

Want dat is de verrassing van deze rondleiding aan de hand van de ervaren Oostenrijkse natuurfilmer Jan Haft: dat het allemaal te vinden is in het koele, donkere water van de Noorse fjorden. De diepe zeedalen tussen hoge bergruggen die in het noorden van Noorwegen meer dan honderd kilometer landinwaarts reiken. Een op het eerste gezicht ruig en tamelijk ongenaakbaar landschap dat zowel onder als boven de golven een grote rijkdom aan leven blijkt te herbergen. Op het vorig jaar in Rotterdam gehouden Wildlife Film Festival werd Fjord bekroond als beste film.

We kunnen inderdaad genieten van een rijk panorama aan prachtige beelden, van het wijde landschap, de magie van het noorderlicht en de zwermen vissen tot de wonderlijke microfauna op grote diepte. Prettig is dat Haft gekozen heeft voor een betrekkelijk kalm tempo en een benadering waarin traditioneel natuurfilmspektakel (eten of gegeten worden) geen overdreven nadruk krijgt. Al heeft hij zich toch laten verleiden om een orca-aanval op een reusachtige school haringen als een van de eerste aandachttrekkers te gebruiken. Natuurlijk benadrukt hij af en toe hoe bijzonder het allemaal is, maar verder is de benadering redelijk neutraal. Zeker niet vervelend om in de bioscoopzaal je ogen aan dit alles een klein uur de kost te geven.

Dat neemt niet weg dat Fjord toch vooral bestemd lijkt voor de liefhebber van het genre. Als inkijkje in de fjordenwereld mag het uniek zijn, de filmische aanpak van Haft volgt vooral de geijkte formule: fraaie fotografie met hier en daar een slow-motion of juist versnelde opname als accent. Een herfstblaadje dat poëtisch omlaag dwarrelt laat hij zich niet ontgaan en soms ontglipt hem een obligate zinsnede als “waar leven is, is ook dood”.

Helemaal volgens het boekje is ook de uitvoerige, zelfs educatieve voice-over die naar mijn smaak soms wat weinig ruimte laat om die bijzondere wereld voor zich te laten spreken en rustig op je in te laten werken. Maar goed, wetenswaardig is die uitleg wel. Als we snappen wat er aan de hand is verbazen we ons nog meer wanneer we bijvoorbeeld zien hoe zalmen perse tegen de stroom in een waterval proberen te nemen. En we begrijpen wat het curieuze schouwspel van een collectief in slaap vallende kolonie trekvogels betekent.

Het mag dan geen al te originele aanpak zijn, het betekent wel dat naast filmgenieke tafereeltjes van de kemphanentango of strijdlustige eendenmoeders gaandeweg een beeld ontstaat van de bredere samenhang en dynamiek van dit ecosysteem. En ik moet bekennen dat ik ook wel een beetje ontroerd was te zien hoe een piepklein jong zeesterretje zich losmaakt van het slijmerige larvenlichaam dat het in de wereld hielp.