F for Fake

Daar staat ie dan, op zijn eigen treinstationset: de reusachtige Orson Welles. Cape om, hoed op, de onvermijdelijke sigaar in de hand, als een uitgedijde Harry Potter in een wijsgerige bui. Welles de poseur, de charlatan, de magiër gaat ons een lesje filmmaken geven.

Een ander soort film noemde hij het zelf, zijn laatste zelfstandige, onafhankelijke kunstje: F for Fake (1974). Gedraaid op Ibiza en Tobago, maar vooral verteld vanuit de montagekamer, met honderden films achter zijn rug, tovert Welles een verhaal tevoorschijn over een meestervervalser met wel vijftig namen, de meest bekende zijnde de fabuleuze Elmyr de Hory. Hongaarse adel. Iemand die moeiteloos een Picasso of een Matisse namaakte en volgens eigen zeggen de kunstwereld al zeer vaak bedonderd heeft.

In zijn schaduw: de journalist Clifford Irving, die deze feiten eigenlijk zegt en ze ook opschrijft in de bestseller Fake!, een boek dat zowel een ontmaskering van de vervalser inhoudt als een erkenning, want nu hoeft die arme Elmyr niet meer onbekend te sterven.

En als derde in de kamer: de reusachtige Welles. Hij beschouwt de twee en overpeinst de consequenties, zo ver als zijn brein reikt, al draaiend aan zijn Moviola. Wat zijn de feiten? Zoals die in het boek staan? Of waren dat slechts de beschikbare feiten? Was die Irving eigenlijk ook geen vervalser? Fake? En bestaan er in de kunstwereld wel feiten over wat echt is en niet? Of telt alleen de mening van de experts, de orakels van deze tijd? En maakt het mij überhaupt wat uit?

Verleidelijk is het allemaal wel, deze act, zeker als avonturier en filmproducent Howard Hughes ook nog eens onverwacht komt binnenvallen. Persoonlijk ook: “I started at the top and have been working my way down ever since”, zegt Welles op een gegeven moment, in zijn karakteristieke kampvuurtimbre, als een verhalenverteller die weet wanneer hij de spanning op moet voeren.

Toch doet het trucje van de magiër uiteindelijk gedateerd aan. Doorzichtig. Hij probeert ons naar de ene hand te laten kijken en dan flikt hij iets met de andere, maar wij zien in één oogopslag beide handen. Alles is nep in een verhaal, dat is allang bekend.

F for Fake is verkrijgbaar op dvd (Eureka – The Masters of Cinema, import)