Early Universal, vol. 1

Het onvolprezen Britse label Masters of Cinema bracht onder de noemer Early Universal een selectie uit van gerestaureerde films uit de vroege jaren van filmstudio Universal.

Naar schatting is zeventig procent van alle zwijgende films verloren gegaan. Daarom is het altijd verheugend als een film of filmfragment uit de vroege jaren van de cinema wordt teruggevonden en gerestaureerd. Nog mooier is het als deze films vervolgens verzameld worden in boxsets als Early Universal.

Filmstudio Universal werd in 1912 door de Duitse immigrant Carl Laemmle opgericht en bestaat nog steeds – tegenwoordig is het in handen van mediaconglomeraat NBC Universal. De meeste filmfans kennen Universal van de meesterlijke reeks horrorfilms die het in de jaren dertig en veertig maakte, zoals Dracula, Frankenstein en The Mummy.

De vroegste film in de box is Skinner’s Dress Suit (William A. Seiter, 1926), met hoofdrollen voor de van oorsprong Britse komiek Reginald Denny en Laura La Plante – indertijd een grote ster. Denny speelt Skinner, een kantoorklerk die van zijn vrouw Honey (La Plante) zijn baas McLaughlin om een salarisverhoging moet vragen. McLaughlin weigert, maar Skinner durft dit niet aan zijn wat dominante vrouw te vertellen. Hij liegt dat hij tien dollar per week opslag krijgt, waarna het echtpaar het geld – 520 dollar per jaar rekent de opgetogen Honey razendsnel uit – alvast spendeert. Om indruk te maken op een societyfeest in het Ritz Hotel dringt Honey eropaan dat haar echtgenoot een rokkostuum koopt. Waarna het paar al snel stijgt op de sociale ladder.

De gerestaureerde versie van deze bij vlagen leuke komedie (vooral de dansscènes zijn erg geestig) is samengesteld uit een 16mm- en 35mm-kopie. Dit betekent wat storende fluctuaties in scherpte van het beeld. Storender is de stereotypering van een Joods personage, de leverancier van het rokkostuum. De tussentitels geven hem als enige een zogenaamd grappig accent en hij is erg op zijn geld belust.

Getint
De minste film in de boxset, maar nog altijd bezienswaardig, is The Shield of Honor (Emory Johnson, 1927). Het is de enige film in de box die getint is – het merendeel in sepia, maar een brandscène is rood getint en een nachtelijke sequentie blauw. The Shield of Honor is opgedragen aan de politie van Los Angeles (de LAPD) en handelt over een vader en zoon die beiden bij de LAPD werken. Vader Dan staat op het punt met pensioen te gaan, zoon Jack is piloot bij de nieuwste divisie van de LAPD, de luchtpolitie.

Een misdaadplot over diamantdieven wordt vermengd met een liefdesverhaal tussen Jack en de dochter van een diamanthandelaar. Naast de boeiende vliegsequenties is The Shield of Honor interessant vanwege zijn nadruk op het belang van een kostuum (net als in Skinner’s Dress Suit), hier het politie-uniform. Een thematiek waar de invloed van F.W. Murnau’s Der letzte Mann (1924) zich wellicht roert, over een hotelportier die zich geheel vereenzelvigt met zijn uniform. Als dit hem wordt afgenomen, stort hij helemaal in. Iets soortgelijks overkomt de 65-jarige Dan, die bij zijn pensionering zijn badge en uniform moet inleveren, wat hem zwaar valt. Hij is zijn status kwijt.

Geraffineerd
De beste film in de collectie is William Wylers The Shakedown uit 1929. Hij toont aan dat de ‘politique des auteurs’, met zijn nadruk op de superieure stijl van uitverkoren regisseurs, toch niet helemaal onzin is. Wyler is het bekendst van de films die hij samen met cameraman Greg Toland maakte, waarvoor het duo een geraffineerde deep focus-stijl ontwikkelde waarbij zowel voor- als achtergrond (meestal) scherp in beeld werd gebracht. Hierdoor kon Wyler een dynamische mise-en-scène ontwikkelen zonder te hoeven monteren.

Een beroemd voorbeeld zit in Wylers The Little Foxes (1937). Hierin krijgt een echtpaar daverende ruzie. We zien Bette Davis op de voorgrond, zittend op een bank. Als haar echtgenoot een hartaanval krijgt en vraagt of zij zijn hartmedicijnen van boven wil halen weigert zij. We zien hem in de achtergrond naar boven stommelen en halverwege de trap sterven, terwijl zij onaangedaan op de bank zitten blijft.

Een rudimentaire vorm van dat creatieve gebruik van diepte is al te zien in The Shakedown, een combinatie van twee bij uitstek Amerikaanse genres: de oplichtersfilm en de boksfilm. De boksscènes zijn behoorlijk dynamisch gefotografeerd en doen zelfs een beetje denken aan Scorsese’s Raging Bull. Maar het meest adembenemend is een shot waarin hoofdrolspeler James Murray op de takel staat van een kraan die hem vervoert naar de top van een olieboortoren. De camera bevindt zich boven hem en gaat mee omhoog, terwijl Murray min of meer schuin omhoog in de camera kijkt. Van dit soort stilistische staaltjes gaat je cinefielenhart sneller kloppen.

Early Universal, vol. 1 is sinds 13 september verkrijgbaar op blu-ray (Eureka! Masters of Cinema, import, regiovrij)