Disclaimer

Een van de meest fundamentele ontwikkelingen van de laatste vijf jaar is dat we geen enkel beeld meer als waarheid kunnen beschouwen. In slechtst zeven afleveringen schetst Alfonso Cuarón de persoonlijke dystopie van journalist Catherine Ravenscroft, met finesse gespeeld door Cate Blanchett.

Verhalen zijn waarschijnlijk zo oud als de mensheid. Verhalen geven ons een manier om de werkelijkheid te begrijpen, om iets van logica te creëren in een oceaan van schijnbaar willekeurige observaties. Maar wat we nogal eens vergeten, is dat bij elk verhaal een onzichtbare disclaimer hoort: “elke overeenkomst met bestaande personen of feiten is gebaseerd op toeval”.

Hoe realistisch een film of een verhaal ook lijkt, het is nooit de werkelijkheid. Zie de Japanse New Wave klassieker A Man Vanishes (een persoonlijke favoriet van ondergetekende), waarin Shohei Imamura de constructie van de realiteit blootlegt en in meta-documentairestijl ook nog cinéma verité op de hak neemt.

Ergens aan het begin van Alfonso Cuaróns fantastische miniserie Disclaimer krijgt Cate Blanchetts personage Catherine Ravenscroft een prijs uitgereikt voor haar journalistieke werk. “Pas op met verhalen”, waarschuwt de presentator de zaal. “De kracht van verhalen kan ons dichter bij de waarheid brengen, maar verhalen kunnen ook een machtig wapen zijn om ons te manipuleren.” In een wereld van feitenvrije politieke campagnes, deepfake technologieën die elke fantasie als waarheid kunnen laten zien en een publieke opinie die sneller oordeelt dan het licht, is het geen overbodige luxe om die disclaimer in gedachten te houden.

Kort na de prijsuitreiking wordt er een roman bezorgd bij Ravenscroft en haar partner Robert (een onverwacht serieuze en sterke rol van Sacha Baron Cohen). Al snel heeft ze door dat de plot van het boek op haar betrekking heeft. In flashbacks zien we een jonge Catherine op vakantie in Italië een jongeman ontmoeten. Foto’s van een wilde nacht verschijnen voor de lens. Maar dan: een dodelijk ongeluk. Nog voordat ze het boek uit heeft, hangt Catherine boven de toiletpot, ziek van wat ze leest.

De serie wisselt haar perspectief af met dat van Stephen Brigstocke, een ooit geliefde maar inmiddels vermoeide docent op een prestigieuze school. We zien zijn afscheid. Thuis schuifelt hij door het huis en probeert hij eindelijk eens de spullen op te ruimen van zijn vorig jaar overleden vrouw Nancy. Hun zoon Jonathan zijn ze jaren daarvoor al verloren. Verdronken tijdens een vakantie. Jonathans blik is het derde perspectief van de serie. In flashbacks zien we hoe zijn Engelse vriendin in Italië terug naar huis moet vanwege een familieongeval. De dag daarop ziet hij Catherine op het strand. Stephen, ondertussen, vindt het manuscript van een boek. Geschreven door zijn overleden vrouw.

Wat zijn de feiten? Als je je mee laat voeren door wat de serie als feiten presenteert, merk je hoe makkelijk je gestuurd, nee, verleid kunt worden om in een bepaalde richting te denken. Via kleine observaties denk je de karakters van de personages te kunnen analyseren. Foto’s lijken feiten te laten zien. Verhalen lijken orde te scheppen. Daardoorheen spelen onze vooroordelen over mannen en vrouwen, over ‘bepaalde typen’ mensen. Je ziet hoe snel reputaties stuk kunnen gaan in het competitieve krachtenspel van de werkvloer. Hoe dingen die eerst nog maar fluisteringen en vermoedens zijn, hun eigen dynamiek krijgen zodra ze hardop worden uitgesproken. Hoe ze dan niet meer weg te denken zijn. Alles speelt op elkaar in.

Het bedrog dat Brigstocke pleegt door het boek onder z’n eigen naam uit te geven, zal nooit hardop worden geproblematiseerd door Cuarón. Maar samen met het jarenlange zwijgen van Catherine over haar achtergrond tegen partner Robert en zoon Nicolas levert de serie in stilte een commentaar op de dubbele morele standaard die veel van ons hanteren. Brigstocke wil dat Catherine de waarheid vertelt, maar liegt wel over het auteurschap van het boek. Catherine vraagt de waarheid van haar zoon, maar verzwijgt cruciale gebeurtenissen uit haar verleden. Ze is nota bene een gerenommeerd journalist, gelauwerd vanwege haar kritische artikelen en documentaires over de betrouwbaarheid van instituten.

In slechts zeven afleveringen levert Cuarón een messcherpe serie over manipulatie en de ongelijke strijd die de waarheid tegen leugens moet voeren. Onder meer omdat onze privé-persoon en ons publieke voorkomen twee verschillende wezens lijken te zijn.

Ooit vroeg ik een vriendin hoe het toch mogelijk was dat snoeren in je tas altijd en eeuwig in de knoop raken. Nou ja, zei ze, een snoer kan maar op één manier niet in de knoop raken, en op duizenden manieren wél. Zo is het ook met waarheid en leugens. En als dit allemaal nog niet genoeg overtuigt: achter de camera stonden Emmanuel Lubezki en Bruno Delbonnel.

Disclaimer is vanaf 11 oktober 2024 te zien op Apple TV+.