Blackfish

Ze zijn populair als showdier omdat ze zo indrukwekkend en intelligent zijn. En juist daarom bouwt Blackfish een indringend betoog op tegen orka­shows.

Killer whales heten ze in het Engels. En al hebben ze het in het wild zelden op mensen voorzien, een paar jaar geleden bleek nog maar weer eens dat een orka geen speelmaatje is. In een attractiepark in Florida werd een ervaren trainer door een orka te grazen genomen — met fatale afloop. ‘Dat doet-ie anders nooit…!’ zo zou je de reactie van het management van Sea World kunnen parafraseren. Blackfish laat zien dat niets minder waar is: orka Tilikum was hiervoor ook al bij twee dodelijke incidenten betrokken.
Terwijl Sea World in zijn publieke communicatie — in de documentaire wilde het bedrijf niet optreden — graag het beeld schetst dat het gaat om ‘ongelukken’ veroorzaakt door onvoorzichtigheid van de slachtoffers, trekken biologen de conclusie dat het per definitie levensgevaarlijk is om met een orka in bad te gaan. In bad, want een bassin met een doorsnee van enkele tientallen meters is niet veel meer dan een teiltje voor een dier dat thuishoort in de oceaan. En dat is maar een van de frustraties in het leven van een orka in gevangenschap. Strategische voedselonthouding en voortdurende onderlinge agressie binnen de kunstmatige groepsverbanden waarin de dieren worden geplaatst, zouden volgens een van de walvisexperts in het geval van Tilikum kunnen hebben geleid tot een psychose.
Maar net zo interessant als de speculaties over Tilikums psyche zijn de getuigenissen van zijn voormalige trainers, die nog altijd een romantische herinnering bewaren aan de band die ze voelden met de orka’s. Begrijpelijk, maar wel naïef. Dat Sea World hen als een baksteen laat vallen zodra het misgaat, geeft echter aan dat ook zij in zekere zin worden geëxploiteerd. ‘Ik maakte mezelf wijs dat ik van alles wist over orka’s’, verklaart een van hen, ‘maar het enige wat ik wist, was hoe je ze traint. Over hun natuurlijke gedrag wist ik helemaal niets.’
Met die onwetendheid rekent deze documentaire af, zij het niet op de meest geprononceerde manier. In de montage van interviews met betrokkenen en deskundigen, archiefbeelden en flarden uit het verslag van een rechtszaak tegen Sea World, wordt flink ingezet op spanning en emotie: precies de prikkels waardoor het publiek zich zo tot orkashows voelt aangetrokken. Goed voor de verspreiding van de boodschap, maar wat meer afstand zou de dieren pas echt goed doen.

Sasja Koetsier