AVALON

Na het animatiemeesterwerk Ghost in the shell komt Mamoru Oshii met Avalon, een cryptische live-action film waarin hij opnieuw de dualiteit tussen mens en machine verkent.

Toen de Japanse cineast Mamoru Oshii aankondigde een high-tech sf-film in Polen te gaan opnemen, krabden zijn fans zich even op de bol. Voor animatiepionier Oshii, die met Ghost in the shell een mijlpaal neerzette, was het project echter een al lang gekoesterde wens. De verklaarde bewonderaar van Andrzej Wajda is gefascineerd door het voormalige Oostblok en vond er de perfecte locaties om zijn live-action film Avalon op te nemen, in navolging van striptekenaar Enki Bilal, die begin jaren tachtig school maakte met een gedurfde mix van eigentijdse sf en grauwe Stalinistische vormgeving. Net als Bilal hangt Oshii een pessimistisch wereldbeeld aan, waarin de mens zich tot slaaf van de wetenschappelijke vooruitgang heeft gemaakt en zo het onheil over zichzelf afroept.
In Oshii’s nieuweling bieden jongeren hun desillusie het hoofd door de fantasiewereld van het computerspel ‘Avalon’ te beleven. De naam van het illegale en zwaar verslavende oorlogsspel verwijst naar de legende over het eiland waar de zielen van dode helden hun laatste rustplaats vinden, wat heroïscher klinkt dan het gevaar dat aan het spel kleeft: tientallen spelers werden hersendood afgevoerd. De geniale speelster Ash (Malgorzata Foremniak) wil ten koste van alles het hoogste niveau bereiken, waarover wordt gefluisterd dat er zich een ‘andere’ of misschien wel ‘de’ realiteit openbaart.

Alziend oog
De meeste sf-films die een computerspel als een parallel universum presenteren, zoals de amusante Disneyproductie Tron, werpen interessante thema’s op, maar bevatten steevast boordkartonnen personages en schreeuwerige actie. Oshii is veeleer geïnteresseerd in het uitdiepen van de dualiteit tussen mens en machine en het plaatsen van een vergrootglas boven een in de massa verloren individu, dan zich blind te staren op de mogelijkheden die CGI hem biedt.
Toegegeven, net als Ghost in the shell ziet Avalon er dankzij die CGI briljant uit. De moderne beeldmanipulaties vloeien fraai samen met onheilszwangere luchten en okeren stadslandschappen die herinneren aan de IJzeren Gordijn-triestheid van Kieslowski’s A short film about killing. Maar de visuele pracht geeft de film juist een poëtische, dromerige sfeer, waarin de metaforen en vragen over identiteit en werkelijkheid kalm bij de kijker worden gedeponeerd.
Dat Oshii het gros van die vragen niet beantwoordt en de kijker zijn eigen conclusies laat trekken maakt Avalon tot een soms moeilijke, wat afstandelijke en voor sommige kijkers wellicht irritante film. Maar wie zich graag nestelt in Lynchiaanse geheimzinnigheid vindt hier veel van zijn gading — schimmige personages komen en gaan, kleuren trekken te pas en te onpas door het beeld en de Avalon-priester die zich als een alziend oog openbaart is hoogst intrigerend.
Wat echter vooral beklijft is het beeld van de zwijgzame Malgorzata Foremniak, een onverbiddelijke soldaat, wiens façade middels subtiele maar welgerichte tikjes begint te verbrokkelen. Totdat ze uiteindelijk zichzelf ontmaskert als een naar erkenning en vriendschap smachtende strijdster, en moet kiezen of ze de desillusie voorbij durft of haar zelfverkozen eenzaamheid in stand wil houden.

Mike Lebbing