Archer, seizoen 14

Netflix | Het zat er al een seizoen of twee, drie aan te komen maar het afscheid is er niet minder ongemakkelijk om: in seizoen 14 van Archer blijkt alle humor uit de serie verdwenen. Álle humor? Ja, letterlijk alle humor. In de acht afleveringen die zit niet één goeie grap.

Titelfiguur Sterling Archer is de playboyzoon van Maroly Archer, twaalf seizoenen lang eigenaar van privaat spionagebedrijf Isis in New York dat om onverklaarbare redenen – want chronisch incapabel om operaties goed af te ronden – nog steeds opdrachten van de CIA krijgt, maar ook niet te beroerd is een middelgrote dictatuur te bestieren. Allebei hebben ze een kolossaal drankprobleem – Archer zegt bang te zijn acuut te sterven van de cumulatieve kater als hij zou stoppen met drinken – en allebei proberen alles te versieren wat los en vast zit.

Het hele personeelsbestand van Isis zou psychiatrisch gediagnosticeerd moeten worden, maar zolang ze zichzelf kunnen bedruipen kraait niemand ernaar. Doctor Krieger is de wetenschapper van het stel, een man met bizarre seksuele obsessies (zijn geliefde is een hologram van Japanse animé) en in de verte familie van Hitler, die regelmatig in het Duits begint te schreeuwen. Voormalig HR-directeur Pam Poovey is een vrouw met een duidelijk eetprobleem (tot ze dat in seizoen 5 inruilt voor een drugsprobleem), die haar dagen vult met het publiceren van vertrouwelijke Isis-gegevens op haar blog en kooigevechten, want ze vecht ‘als een melkveehouder’. En zo nog wat personages. De enige die echt capabel is bij Isis is Lana Kane, een vrouw die vuurgevechten bij voorkeur in jarretels afhandelt en de enige die echt tegenwicht kan bieden aan Archers geklungel. Want hadden we al gezegd dat de serie seksistisch is? En ‘raciaal ongevoelig’, zoals dat in goed Amerikaans heet? Alles en iedereen wordt beledigd. Alsof de makers alle stereotypen uit de B-films van de jaren zestig op een hoop hebben gegooid en daar deze animatie van hebben gebakken.

Even makkelijk goochelt de serie met de conventies van het genre. Als ze tijdens een achtervolging twee keer langs hetzelfde vergezicht rijden, wat vroeger in animatie vaak gebeurde om geld te besparen, dan zegt Archer: “Wacht, was dat dezelfde achtergrond?” De makers doen niet eens moeite de serie juist te dateren: in de kelder werkt Krieger aan geavanceerde robotica, maar boven in de kantoren staan computers uit de jaren zeventig.

De eerste vier seizoenen stonden in het teken van de gebruikelijke beslommeringen van een internationaal spionageagentschap: infiltratie bij en door de KGB, gevechten aan boord van een ruimtestation waarvan de bemanning de vrouwen van het spionagekantoor wil gebruiken om een ruimtekolonie te stichten en Malory die tegen Archers zin een relatie krijgt met acteur Burt Reynolds.

Hoewel de serie in 2014 na vier seizoenen nog even komisch was als bij de première in 2010, was de formule toen al een beetje uitgewerkt. Vanaf seizoen vijf stond elk seizoen in het teken van één omvattend verhaal. Zoals het proberen te verhandelen van duizend kilo cocaïne om wat bij te verdienen, nadat Isis door de CIA op een zwarte lijst is gezet. Het achtste seizoen was volledig geanimeerd in film noir-stijl zoals we die kennen uit films uit de jaren veertig. Sinds seizoen zeven lag Archer in een coma en de serie speelde zich vervolgens vier seizoenen lang in Archers comateuze dromen af.

Dat voelde vanaf dat zevende seizoen al als een uitvlucht en een gebrek aan inspiratie. Het overlijden van stemacteur Jessica Walters in 2021 zal het team achter de serie een flinke klap hebben gegeven. Walters was de stem van Malory Archer en als zodanig een van de steunpilaren van de serie. De ongezonde wederzijdse afhankelijkheid van moeder en zoon en Malory’s roofdierachtige seksuele honger waren een fijne voedingsbodem voor grappen. De serie zocht sindsdien overduidelijk naar een alternatief maar vond die natuurlijk niet. Geen enkele kantoorrelatie, hoe verziekt ook, levert de humor van een pathologische ouder-kind relatie. Zeker niet als moeder en zoon zich voortdurend als twee alfa’s gedragen, chronisch incapabel tot zelfreflectie.

Toch is het niet dat gemis dat de serie nu opbreekt. Archer dreef voor een belangrijk deel op humor die door een deel van het publiek inmiddels als aanstootgevend wordt beschouwd. Althans, dat is wat de makers lijken te denken. Het was natuurlijk al een paar seizoenen de vraag hoe lang men dit type humor vol ging houden. Een eveneens terechte vraag is of de formule niet gewoon is uitgewerkt: Archers fratsen, het geklungel van Isis, de seksuele insinuaties, het achteloze geweld: je raakt er een keer op uitgekeken. Veertien seizoenen is best lang voor zo’n formule. Dat is zeker een deel van de reden dat seizoen veertien als een leeggelopen fietsband voelt. Het is alleen niet de enige reden. Archer was grappig, juist omdat het een persiflage was van het zelfingenomen, met privileges overladen mamaskindje (en nog een half dozijn stereotypen). Het geforceerde ontwijken van foute grappen door een personage dat evident fout is en het voortdurend benoemen van wat altijd impliciet was – plotseling moet Archer een keer impotent zijn als hij met iemand in bed duikt, terwijl zijn primatengedrag altijd al een overdrijving was – halen het hart uit de serie.

Archer is te zien op Netflix.