ANASTASIA

Don Bluth en Gary Goldman zijn weer terug in Rusland. Na Fievel, een verhaal met een staartje (1986) mag dat misschien wel opmerkelijk heten. In die film verliet de door pogroms geteisterde familie Mouskewitz het vijandige Rusland om ver van de gewelddadige katzakken in Amerika een nieuw bestaan op te bouwen. Dát Rusland krijgen we in Anastasia niet te zien. Het hof te Sint-Petersburg wordt voorgesteld als een idylle die wreed wordt verstoord door Raspoetin en de Revolutie. Maar het is wel een mooie animatiefilm. Sterker nog: het is de mooiste animatiefilm sinds lange tijd.

Don Bluth — Goldman is vooral de produktionele genius achter de films — heeft sinds zijn afscheid van Disney meerdere malen zijn gelijk gehaald. Alle honden gaan naar de hemel (1989) is bijvoorbeeld levendiger dan een doorsnee-Disney en het sprookjesachtige Het geheim van Nimh (1982) heeft inmiddels cultstatus, inclusief een vaste schare bewonderaars met eigen sites op Internet. Het commerciële succes van zijn voormalige opdrachtgever heeft Bluth echter in de verste verte niet kunnen evenaren. Met Anastasia moet het kunnen lukken, ook al zullen de belangrijkste karakters niet als knuffel bij Big Macs verkrijgbaar zijn.
Na het patserige Hercules zijn de bijna-van-vlees-en-bloed personages in Anastasia een verademing. Het verhaal speelt zich af aan de vooravond van de revolutie. Tsaar Nicholaas verbant de magiër Raspoetin, die vervolgens een vloek uitspreekt over de Romanov-dynastie. De vloek resulteert in de Russische Revolutie. Anastasia, de achtjarige dochter van Tsaar Nicolaas, kan dankzij Dimitri — zoon van een keukenknecht — samen met haar grootmoeder Marie ternauwernood ontsnappen aan de bolsjewieken die het Winterpaleis bestormen. Na enige omzwervingen ontmoet ze — inmiddels Anya genoemd — tien jaar later dezelfde Dimitri. Deze zwarthandelaar recruteert vrouwen die voor Anastasia moeten kunnen doorgaan, om zo bij de naar Parijs uitgeweken Marie een ruime financiële beloning binnen te halen. Anya herinnert zich niets meer van haar achtergrond, maar besluit op het voorstel in te gaan en met Dimitri en diens kompaan Vladimir naar Parijs te vertrekken.
Gedurende de reis, waarbij Raspoetin het tweetal met zijn toverkracht vanuit de onderwereld tracht dwars te bomen, wordt het tweetal verliefd en begint Dimitri te vermoeden dat Anya weleens de echte Anastasia zou kunnen zijn. Dat de film een happy end heeft zal niemand verrassen. Het is een love story waarbij de personages gewetensvolle keuzes moeten maken. Deze keuzes zijn echter geloofwaardig. Waar in Disney-films vaak niet meer dan twee karakters worden ingevuld, krijgen in Anastasia meerdere personages inhoud. In de eerste plaats natuurlijk Anastasia en Dimitri, maar ook Vladimir, Raspoetin, Marie, Bartok (de vleermuis van Raspoetin) en Pooka (het hondje van Anastasia) geven kleur aan de film.

Beroemdheden van toen
De stijl waarin wordt getekend is subliem, al doet Anastasia zelf soms iets teveel aan Barbie denken. De volle breedte van het doek wordt vaak in typisch ‘Russische diagonalen’ gebruikt. De treinscène, waarin door Raspoetin uitgezonden monsters een trein laten ontsporen, is naar echte Hollywood-traditie ‘larger than life’. De korte, speelse fragmenten waarin wordt verwezen naar een specifieke stijl uit de beeldende kunst, of terloops ‘beroemdheden van toen’ als Josephine Baker en Toulouse Lautrec langs komen, verhogen de aantrekkelijkheid van deze film voor volwassenen, terwijl het de kinderen niet zal afleiden.
Opmerkelijk is dat Arnold Gelderman, de regisseur van de Nederlandse versie, erin is geslaagd om de Nederlandstalige liedjes expressiever te laten klinken dan de originele vertolkingen. Bluth slaagt er alweer niet in om met een echt overtuigende soundtrack aan te komen, ook al werd per song een gastproducent aangetrokken (bijvoorbeeld Jim Steinman, de man achter Meat Loafs ‘Bat out of hell’) om de gewenste sfeer op te roepen en worden er uitstapjes richting Carmina Burana, kerstliedjes, waterige R&B en Anatevka gemaakt.
Gelderman — ooit magistraal als de stem van Scar in Disney’s De Leeuwenkoning — speelt zelf mee in Anastasia. Karin Bloemen overtuigt in een bijrol, maar de opvallendste interpretatie wordt geleverd door de onlangs overleden acteur Coen Van Vrijberghe De Coningh. Zijn laatste rol, hij overleed twee dagen na het inspreken van de laatste tekstfragmenten, is er een om nooit te vergeten. Gemeen, maar wel met stijl: op een bijna aristocratische wijze weet hij een sluwe invulling aan Raspoetin te geven. Het zou gênant zijn als hem later dit jaar postuum een Gouden Kalf voor deze rol werd toegekend, maar dat hij deze onderscheiding verdient is zeker.
De doelgroep bij uitstek voor een dergelijke film zijn kinderen van pakweg zes tot vijftien jaar. Vooral bij hen komt de film goed over. Ouders hoeven zich niet te verbijten. Anastasia verveelt geen moment. Goede dialogen, veel verborgen humor ("Voor iemand die al zo lang dood is, ziet u er goed uit") en prachtige animatie. Anastasia is een goede aanleiding voor ouders om zich een keer door hun kinderen te laten uitnodigen om mee naar de bioscoop te gaan.

Eric van ’t Groenewout