AN ANGEL FOR MAY

Jongetjes vinden een geheime doorgang naar een andere wereld, in de Engelse jeugdfilm An angel for May en de Italiaanse onderhuidthriller Io non ho paura. Wat ze daar aantreffen stelt hen voor moeilijke keuzes.

De volwassenen die zorgen voor het door oorlog getraumatiseerde meisje May weten het zeker: het uit het niets opgedoken jongetje dat hun oogappel zichtbaar doet opbloeien moet wel een engel zijn. Ook het cherubijnige Italiaantje dat door ontvoerders is weggestopt in een akelig hol onder de grond twijfelt er niet aan dat zijn ontdekker een beschermengel moet zijn. Maar het zijn geen engelen, het zijn gewoon jongetjes.
De tienjarige Michele (Giuseppe Cristiano) leeft in Io non ho paura in zo’n pastorale omgeving waar Italiaanse cineasten dol op zijn. Het is 1978, en de graanvelden baden in verzengend zonlicht. Terwijl Michele en zijn vrienden door het goudgele koren rennen klinkt op de geluidsband vitale, quasi-minimale muziek. Alvorens extatisch over de akkers te strijken, glijdt de camera ondergronds langs de op een steen gekraste woorden ‘io non ho paura’ — ik ben niet bang. Onderkruipsels kruipen voorbij, en als we bovengronds komen vliegt een kraai door het beeld. Wie zijn lesjes Lynch geleerd heeft weet: hier is iets niet pluis. Michele komt daar ook achter als hij bij een verlaten bouwval, midden in de velden, stuit op een geheimzinnig luik. Als hij het opent blijkt er een angstig en verward jongetje in te zitten. Moet Michele — zelf nog maar een kind — zijn nieuwe vriend proberen te redden? De kwestie wordt ingewikkelder wanneer het vermoeden rijst dat armoedige families in deze achtergestelde boerenstreek er iets mee te maken hebben.

Astmapuffertje
In het Britse An angel for May vindt de twaalfjarige Tom (Matthew Beard) geen luik, maar een gat in de tijd. Evenals Michele doet Tom zijn ontdekking bij een vervallen boerderij, maar dan in schilderachtig Yorkshire. Als hij er schuilt voor een onweer valt Tom door de open haard, om te belanden in de Tweede Wereldoorlog. Zijn eigen huis is nog niet eens gebouwd, er vallen voortdurend bommen, en vanwege zijn anachronistische Slipknot-sweatshirt en zijn verdachte astmapuffertje wordt het arme joch door de lokale jeugd aangezien voor een nazispion. Gelukkig wacht hem een vriendelijkere ontvangst bij Sam Wheeler (Tom Wilkinson), een boer die zich heeft ontfermd over het oorlogsweesje May (Charlotte Wakefield). Door haar vriendschap met de onverwachte bezoeker bloeit het meisje helemaal op. Wanneer Tom, door dezelfde haard, terugkeert naar Yorkshire anno nu, ontdekt hij dat May’s pleeggezin de oorlog niet heeft overleefd. Een bombardement werd hen noodlottig. Moet hij teruggaan om hen te waarschuwen? De kwestie wordt ingewikkelder als blijkt dat de filmmakers tijdreizen wel mogelijk achten, maar het achteraf wijzigen van de loop der geschiedenis niet.

Juist en goed
Volgens wijsgeer Herman Philipse, schrijver van de essaybundel ‘Atheïstisch manifest’, is het moreel besef bij mensen veel eerder onstaan dan religies, die vanouds beweren de moraliteit in pacht te hebben. Het handelen van Michele en Tom ondersteunt zijn stelling. Beide jongetjes zijn er zo diep van overtuigd dat ze de ander achter hun geheime doorgang moeten helpen, dat ze de regels van de volwassen wereld durven te tarten.
Ongetwijfeld heeft Italiaan Michele kennis genomen van katholieke dogma’s. Toch wijst niets erop dat zijn beslissing om het goede te doen is ingegeven door het besef dat Jezus Christus op ambachtelijke wijze aan het kruis werd getimmerd. Michele doet niet wat van hem verwacht wordt, maar wat hij zelf juist acht. Ook bij Tom — opgegroeid in het geseculariseerde Engeland van vandaag — komt de wens om meisje May te behoeden voor een ramp diep van binnen.
Toch is er een verschil tussen beide films. Io non ho paura suggereert dat we alleen puur moreel kunnen handelen zolang we nog jong en onbedorven zijn. Juist doordat Michele’s moraliteit voortkomt vanuit zijn geromantiseerde jeugdige onbedorvenheid krijgt Io non ha paura een nostalgisch tintje. Dat maakt de film van Gabriele Salvatores (die in 1991 een Oscar won met de oorlogskomedie Mediterraneo) specifiek geschikt voor volwassenen. Kinderen doen, als het goed is, nog nog niet aan nostalgie. An angel for May is, zoals het een goede jeugdfilm betaamt, dan ook wars van nostalgie. De keuzes die Tom maakt, als hij weet dat zijn vriendinnetje May in de penarie zit, komen niet voort uit onbedorvenheid. Hij zet juist de eerste schreden op weg naar volwassenheid, door te laten zien dat hij ergens voor staat. Dat hij onderweg een werkelijkheid aantreft die complexer is dan hij in zijn argeloosheid had kunnen vermoeden maakt de triomf alleen maar groter.

Fritz de Jong