Als uw gat maar lacht

Elke film die wil breken met conventies is welkom. Ook als die niet helemaal werkt.

Als uw gat maar lacht is hopelijk niet van het uitstervende soort, maar het is wel het soort film waarvan er nog maar heel (héél) weinig gemaakt worden. Het soort film dat gezapig kijkgedrag uitdaagt, plotvolgertjes die we dreigen te worden door de hausse aan films met een overzichtelijke, alledaagse logica.

Dick Verdult – filmmaker, muzikant, beeldend kunstenaar en waarschijnlijk ook oprichter van het Instituut voor Betaalbare Waanzin, maar niets is zeker – kiest zijn eigen koers. Tenminste, zo lijkt het. “De laatste dadaïst”, noemt iemand hem in relatie tot de biografische documentaire Het is waar maar niet hier uit 2017. Verdult is (als Dick El Demasiado) in Japan en Zuid-Amerika doorgebroken met zijn muziek, klinkt het online. Luister een sample van z’n lp Celulitis Illuminati en je krijgt een idee van de schitterende kermis in Verdults hoofd.

Kortom: hier heb ik bewondering voor en ik ben er ook een beetje jaloers op. Maar. Als je ergens van houdt, moet je er eerlijk over kunnen zijn. In essentie is het probleem van Als uw gat maar lacht dat het betaalbare waanzin is. Geen onbetaalbare. Vermoedelijk vindt Verdult dat zelf ook, maar dat is gissen.

De film vertelt een coming-of-age-verhaal met dadaïstische neigingen, dus verwacht allerlei rare uitspattingen. Amy is de jonge dochter in een rijk gezin en is ongelukkig. Vader doet iets met geld, moeder is een diva die vreemdgaat met wie er die dag beschikbaar is. Uit verveling en als reflectie op haar leven huurt Amy een theatergezelschap in dat het gezin naspeelt als traditioneel Japans kabuki-theater. Michiel Romeyn verschijnt laat in de film als een vrouwelijke huurmoordenaar.

Waarom is het geen onbetaalbare waanzin? Anders gesteld: waarom is de film te tam? Omdat Als uw gat maar lacht gek doet, maar niet gek is. De knotsgekke neigingen van de rijken in de film zijn burgerlijk en alledaags. Je ziet wie de personages hadden moeten zijn, maar ze zijn het niet. De vrijheid die je in Verdults muziek hoort, zie je niet terug in de film. Je kunt zeggen: cinema dwingt een verhaal meer in een keurslijf dan muziek, maar er zijn genoeg films die anders bewijzen. Denk Yorgos Lanthimos. Alleen Michiel Romeyn lijkt te begrijpen dat je gekte serieus moet spelen. Het dadaïsme was ook bloedserieus.

Moet je Als uw gat maar lacht dan niet serieus nemen? Is het punt juist dat er geen zin en betekenis aan de film zijn te ontlenen? Dat is te makkelijk: een film is een construct dat doelbewust is gemaakt en dan is het een redelijke vraag of dat construct werkt. Hier krijg je de indruk dat Dick Verdult zich heeft ingehouden.