Almanak – Vrouwen om van te houden en C’è ancora domani

Vrouwenlevens staan centraal in twee films die deze maand in de bioscoop komen. Het grote verschil zit in het perspectief.

C’è ancora domani is gemaakt door een vrouw (Paola Cortellesi) en gaat over een vrouw in het nipt naoorlogse, door traditionele patriarchale waarden geregeerde Italië. Almanak – Vrouwen om van te houden, bestaande uit vier korte films, is gemaakt door een man (Stephan Brenninkmeijer) en gaat over vrouwen van nu.

Maar hoewel de vrouw in C’è ancora domani in tijd, plaats en rol verder weg staat van mij dan de moderne gendergenoten in Almanak, voel ik me meer verbonden met haar dan met hen. En dat heeft ermee te maken door welke ogen ze worden gezien.

In C’è ancora domani woont Delia met haar tirannieke man Ivano, haar jongvolwassen dochter Marcella en twee irritante zoontjes in een stadje waar Amerikaanse soldaten de prille vrede bewaken en stemrecht voor vrouwen voor de deur staat. Ze wordt door haar man en zoons gebruikt als sloof, voetveeg en boksbal en door haar dochter met minachting bekeken. Uit feministische overwegingen wil je haar soms nog een extra schop geven, de deur uit, weg van die toxische situatie. In de coulissen hangen twee potentiële mannelijke redders rond: een Amerikaanse soldaat en een aanbidder uit vroeger tijden, die niets liever willen dan haar helpen.

Almanak daarentegen wordt aangeprezen als een verzameling kortere films over ‘vrouwen om van te houden’. Wat de films met elkaar gemeen hebben is dat ze inderdaad gaan over vrouwen (hoewel in het eerste filmpje Last Bus, over een gemengde groep gijzelaars in een Zuid-Amerikaans land, de hoofdrol niet exclusief voor vrouwen is).

In The Knock on the Door wacht een lesbisch stel op een donor voor een natuurlijke bevruchting. Vogels gaat over een moeder en het onvermijdelijke moment dat ze haar tienerdochter moet loslaten. En in Burden staat de vriendschap tussen twee vrouwen centraal, maar meer nog hun relaties met hun mannen. De films worden omlijst door het verhaal van een eerste date tussen een vrouw en een zeer duidelijke niet-machoman en spelen zich af in de wereld van nu. De strijd die Delia in het Italië van de vorige eeuw voert is al gestreden; de issues van de protagonisten van Almanak zijn actueel, herkenbaar of op zijn minst zeer voorstelbaar.

Identificatie
Toch blijft dat gevoel van identificatie uit – deels misschien doordat er niet overal even goed wordt geacteerd, maar vooral omdat zo duidelijk is dat er náár deze vrouwen wordt gekeken – door een man. In C’è ancora domani kijk, leef en hoop je letterlijk mee met Delia, die bovendien wordt gespeeld door regisseur Paola Cortellesi zelf. Dat geeft de film een voorsprong die Almanak op geen enkele manier weet in te halen.

Uiteindelijk stellen de personages in de Almanak-­films teleur. Wat hebben deze vrouwen gedaan met de verworvenheden waar zo hard voor gevochten is door hun voorgangers? Want hoewel Delia met handen en voeten gebonden is aan man en kinderen, is ze in haar hoofd met heel andere dingen bezig: de vrijheid om te zijn wie ze is. De vrouwen in Almanak hebben die vrijheid, maar wat doen ze ermee? Zich zorgen maken over relaties en kinderen.

Natuurlijk is het niet raar dat dat ze nog steeds bezighoudt. Maar het is wel jammer dat ze erdoor worden gedefinieerd.

Bloedserieus
In de Italiaanse film wijst alles erop dat het leven van Delia bepaald gaat worden door een van haar redders. Maar uiteindelijk is zij degene die haar eigen lot in handen neemt, wat heerlijk verfrissend en bevrijdend is, terwijl de hedendaagse vrouwen uit Almanak zich blijven verhouden tot hun mannen, conventies en omgevingen. Vrouwen om van te houden, maar houden ze ook van zichzelf? Regisseur Brenninkmeijer heeft ongetwijfeld goede bedoelingen, maar filmt óver en niet door en vóór vrouwen.

In tegenstelling tot de vrouwen in zijn film, die zichzelf bloedserieus lijken te nemen, kijkt Delia naar haar dochter en zichzelf met compassie en humor. En dat maakt haar (en filmmaker Paola Cortellesi door wier ogen we haar bekijken) écht iemand om van te houden.