All You See

De openingsfilm van IDFA, All You See, is een belangrijke en visueel krachtige documentaire die iedereen die weleens denkt dat hij ‘gewoon maar een vraag’ stelt, zou moeten zien.

Een vraag stellen lijkt zo onschuldig, maar er schuilt vaak een wereld van onbewuste vooroordelen achter. Khadija heeft daar dagelijks mee te maken. De van oorsprong Somalische verpleegkundige woont al 25 jaar in Nederland, maar krijgt nog elke dag de raarste vragen: woonden jullie daar in een hut, hebben jouw drie kinderen allemaal dezelfde vader? Op de dag dat ze haar koophuis in een keurig deel van Rotterdam-Noord betrekt, loopt ze een verbaasde buurvrouw tegen het lijf: die wist niet dat ze hier ook huurhuizen hadden.

Niemand weet hoe andere mensen naar je kijken, maar Khadija krijgt daar ongevraagd maar al te vaak antwoord op. Ieder werpt zijn eigen projecties op haar. Regisseur Niki Padidar, zelf op haar zevende uit Iran naar Nederland gekomen, weet mooi te verwoorden hoe het voelt als je je oude identiteit achter hebt moeten laten: “Er is een nieuwe versie van mij ontstaan die voor me loopt, mensen zien alleen haar als ze naar me kijken.”

Kijken, bekeken worden, gezien worden, het zijn ongrijpbare maar belangrijke onderwerpen die Padidar aansnijdt én knap verbeeldt in de art direction, die bestaat uit nagebouwde huiskamers met filmprojecties op betonnen muren. Gezien worden, is een diep menselijke behoefte. Maar vaak genoeg gaat het mis en voelen we ons ongekend, of erger, in een lelijk hokje geplaatst waarin je je helemaal niet thuis voelt. Bij Khadija gaat het zo ver dat ze vaak naar beneden kijkt als ze op straat loopt, zodat ze niet ziet dat ze bekeken wordt. “Alles is gewist van wie ik vroeger was, alleen ik weet nog wie ik ben geweest.” De blik van een ander kan je juist onzichtbaar maken. Het eenvoudigweg kijken naar Khadija krijgt daardoor in deze documentaire een extra lading.

Kleuter Sofia, net in Nederland aangekomen, krijgt van kinderen goedbedoelde tips om geaccepteerd te worden, zoals geen trui aan doen als anderen met korte mouwen lopen. Het lijkt een onschuldige opmerking, maar je ziet Sofia in haar dikke trui ineenkrimpen. De grens tussen vragen, tips geven en dwingend commentaar leveren is dun. Het zegt vaak meer over het wereldbeeld van de vragensteller dan over degene aan wie de vraag wordt gesteld.

Gezellig meedoen en je mond houden is het devies dat de Oekraïense Hannah goed ter harte heeft genomen. De montere tiener heeft zich de Nederlandse straattaal perfect aangeleerd in de hoop bij de groep te horen. De scherpzinnige Khadija doorziet na al die jaren de mechanismes waaraan ze wordt blootgesteld. Ze voelt zich dagelijks aan een soort keuring onderworpen, “alsof je eeuwig auditie moet doen”. Dat is vermoeiend voor haar, maar erger is het als die keuring ontkend wordt. Dat voelt pas echt eenzaam.

Met All You See heeft Padidar (Ninnoc, 2015; De Dokter Corrie show, 2015-2016; Anna: Status, 2022) dit zwijgen doorbroken. Ze heeft hiermee een belangrijk, visueel krachtig document gemaakt dat iedereen die weleens denkt dat hij ‘gewoon maar een vraag’ stelt, zou moeten zien.