ALEXANDER

Jim Morrison in Babylon

  • Datum 04-10-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Alexander
  • Regie
    Oliver Stone
    Te zien vanaf
    01-01-2004
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Oliver Stone maakte van Alexander de Grote een antieke versie van Jim Morrison. Alexander zelf gaat uiteindelijk kopje onder in het spektakel.

Als er een verhaal is dat schreeuwt om een ‘epic movie’, met kolossale sets, mooie kostuums en grote emoties, dan is het wel het verhaal van Alexander de Grote. Een film zoals we die kennen over historische figuren zoals Spartacus, Caesar en Napoleon. Over de schaal hebben we in de versie van Oliver Stone dan ook weinig te klagen. Helaas zijn dergelijke dure films anno 2004 meer dan ooit een product geworden. Producenten en treatment-schrijvers zonder enig gevoel voor historie of dramatiek storten zich op de Grote Verhalen en ontdoen ze vakkundig van karakteropbouw en identificatiemogelijkheden. Ze slaan de personages plat en springen van het ene spektakel naar het andere, het publiek cruciale informatie onthoudend die nodig is om al dat spektakel te kunnen begrijpen en waarderen.
Alexander haast zich naar de eerste grote gevechtsscène, waar we andermaal worden vergast op digitale vogelvluchten over gigantische legermassa’s, ronkende speeches, rauwe oorlogskreten en bloederige speren. Maar waarom wil Alexander zo graag die enigmatische figuur in die gouden strijdwagen verslaan? En belangrijker nog, waarom was die overwinning zo bijzonder? De film slaagt er niet in dit duidelijk te maken, en zo wordt wat een hoogtepunt zou moeten zijn in het verhaal, zomaar een veldslag aan het begin van een langdradige, eindeloze veldtocht.

Blonde lokken
Tegen die tijd hebben we gezien dat Alexander een dominante moeder had en een woesteling als vader, dat hij van die twee vluchtte in de armen van zijn strijdmakker Hephaistion, maar daarnaast ook gepassioneerd de liefde bedreef met een oosterse schone die erg veel van zijn moeder weg had. Wat het ruwe Macedonië was ten opzichte van de ‘beschaafde’ Griekse wereld, wat de rol van zijn vader Philippus in Griekenland was, wat de historische verhoudingen waren tussen Griekenland en Perzië, welke klassieke helden Alexander zich als voorbeeld stelde en welke deugden de filosoof Aristoteles hem en zijn latere generaals leerde nastreven, al die dingen die de drijfveren vormden van Alexanders leven zijn weggemoffeld, of worden, erger nog, in een paar zinnen afgedaan door een voice-over. Het is alsof je een film maakt over het leven van Jezus, en tussen de intocht in Jeruzalem (massascène!) en het laatste avondmaal (emotie!) ook nog even snel vermeldt dat Jezus een jood was en een idee had over God.
Geconfronteerd met het immense repertoire van historische feiten en beroemde anekdotes dat samen de mythe van Alexander vormt, zijn Oliver Stone en zijn scenaristen niet verder gekomen dan de buitenkant van de dingen, overgoten met een goedkoop freudiaans sausje. Alexander de Grote verwordt onder de handen van Stone tot een soort evenbeeld van zijn andere idool, Jim Morrison. Hoe de jongeling met de blonde lokken opklimt tot de lieveling van zijn (soldaten)publiek, op jonge leeftijd grote successen viert, maar dan ten onder gaat aan zijn eigen passie en mateloosheid. Alleen zijn de flowerpower en de psychedelica vervangen door het zinnelijke en exotische Oosten. Maar de jaren zestig had Oliver Stone tenminste nog zelf beleefd, en op de figuur van Morrison had hij nog enige greep. Alexander blijkt helaas een maatje te groot.

David van Eijndhoven