ADRENALINE

Wat Lek en The delivery al deden vermoeden, wordt deze maand met de uitbreng van Adrenaline en Van God los bevestigd: de Nederlandse genrefilm is aan een nieuwe opmars begonnen. Tijd voor een dubbelinterview met twee trotse geestelijk vaders: Pieter Kuijpers en Roel Reiné. "Ik wil geen kunst maken. Ik wil entertainen."

Was een genrefilm tien jaar geleden nog een minderwaardig en oppervlakkig ding, voor de huidige generatie filmmakers is het niet langer een vies woord. Na de horrorfilms (De lift, Amsterdamned) en Flodder-films (1986, 1992, 1995) van Dick Maas werd het midden jaren negentig stil rond de Nederlandse genrefilm. Op een enkele poging na, zoals het curieuze Intensive care (1991) van Dorna X. De Rouveroy, dat als thriller was bedoeld maar door een criticus werd afgedaan als ‘een misse tienerkomedie met horror-franje’. Na Rudolf van den Bergs De Johnsons (1992) was er nog de actiefilm Angie (1993), die ‘de Spetters van de jaren negentig’ had moeten worden, maar daar niet brutaal genoeg voor was.
Na de erotische thriller De flat (1994) leek het gedaan met de Nederlandse traditie van de wansmaak. Maar sinds de opkomst van de cv-regeling en de publieksfilm-vriendelijke houding van het Filmfonds duiken er weer eigenzinnige Nederlandse genrefilms op in de bioscoop: de politiethriller Lek van Jean van de Velde en de actiefilm The delivery van Roel Reiné, gevolgd door de musical Ja zuster, nee zuster.
Deze maand gaan maar liefst twee genrefilms in première: de misdaadthriller Van God los en de actiethriller Adrenaline van Roel Reiné. De in Venlo opgegroeide Kuijpers baseerde zijn film op de gebeurtenissen rond de Bende van Venlo, die het land begin jaren negentig opschrok met een reeks brute roofmoorden. Kuijpers: "Ik kende die jongens van gezicht. Ze waren een stuk jonger dan ik."

Ambitie
Reiné had het lef om ondanks de vernietigende kritieken op zijn eersteling The delivery opnieuw een Engelstalige genrefilm te maken. Dit keer geen onervaren drugskoeriers op de openbare weg, maar een jonge advocaat op zoek naar zijn vriendin onder ‘white trash thrill seekers’.
Reiné: "Ik genoot ervan dat The delivery drie maanden in de top drie van de videoverhuur in Moskou stond en dat ik er in Bangkok illegale kopieën van tegenkwam. Toen ik in Singapore een videotheek binnenliep en vroeg of ze The delivery hadden, zei de man achter de toonbank: "Ah, the movie with the car dropping down! We’re sold out."
Waar Adrenaline het waarschijnlijk opnieuw van het videocircuit zal moeten hebben, maakt Van God los kans op vertoning in Cannes. Kuijpers: "Het zou te gek zijn als hij daar wordt gedraaid, maar daar maak ik geen film voor. Mijn hoop is dat er vooral veel mensen naar mijn film gaan kijken, daar gaat het mij om." Reiné, die evenmin de ambitie heeft om festivalfilms te maken, verheugt zich op het Moskouse filmfestival later dit jaar. Reiné, ter geruststelling: "Stel je daar geen Gouden Palm-werk bij voor, het is een heel plat genrefilmfestival."
Adrenaline zal daar niet misstaan met zijn B-film-uitstraling, die vooral is te wijten aan de ondermaatse prestaties van de nogal onbekende jonge cast. Aan het dynamische camerawerk van Reiné ligt het zeker niet, en de plotwendingen aan het slot zorgen ook nog voor een paar verrassinkjes. In Van God los stijgen niet alleen de acteerprestaties tot grotere hoogte, ook de psychologie van de personages is verder uitgediept. Het draait er niet om de knikkers zoals in Adrenaline, maar om de motivatie achter het jatten ervan en om de onderlinge relatie tussen de dieven. Kuijpers is er in geslaagd een duistere sfeer te creëren die je meteen naar de keel grijpt en pas bij de aftiteling weer langzaam loslaat.
Reiné en Kuijpers, respectievelijk 33 en 34 jaar, hebben geen van beide de Filmacademie doorlopen. Ze studeerden Theaterwetenschappen (Kuijpers) en Filmkunde (Reiné) voor ze zich verder ontwikkelden in de tv-wereld, waar ze opklommen tot regisseur van series als ‘Westenwind’ (Kuijpers), ‘Finals’ (Kuijpers), ‘Fort Alpha’ (Reiné) en ’12 steden, 13 ongelukken’ (beiden). Kuijpers: "Iedere aflevering van ’12 steden, 13 ongelukken’ was een speelfilmpje op zich. Reiné: "De ene keer maakte ik een horrorfilmpje, dan weer een thriller, en soms een komedie, je kon daar al die genres uitproberen."

Veronica-blad
Kuijpers: "Het leuke aan het maken van een genrefilm is dat de filmgeschiedenis over je schouder meekijkt. Met elk shot dat je draait weet je: dit is allemaal al gedaan, ik moet nu weer iets nieuws maken, iets anders doen. Niet het genre is het uitgangspunt. Je doet wat je denkt dat bij het verhaal hoort, en dat blijkt dan een genre te zijn."
Wat opvalt is dat beide regisseurs voor hun films geen theater- maar televisiemensen inschakelden: Georgina Verbaan voor Adrenaline, Angela Schijf, Egbert-Jan Weeber en Tygo Gernandt voor Van God los. Kuijpers: "Ik vind de stap van televisie naar film veel logischer dan die van theater naar film, en het past ook beter bij onze manier van film maken."
Reiné: "Soapies hebben veel routine, dus die kunnen direct presteren. Theateracteurs nemen een ander soort discipline mee. Als je tegen een theateracteur zegt: ga daar even staan en doe even niets want we gaan nu een medium inrijdertje maken, dan moet je eerst nog een half uur discussiëren over wat de intentie is van dat moment. Daar heb ik geen tijd voor."
Maar de ‘keuze’ voor populaire televisie-acteurs komt in diepste wezen voort uit een gebrek aan exclusieve filmacteurs. Reiné: "Het probleem in Nederland is dat we geen echte filmsterren hebben, omdat geen enkele ‘kwaliteits’-speelfilmacteur geprofileerd wil worden op de cover van het Veronica-blad. Onze sterren zijn daarom de tv-soapies. Wil je een publiek naar de bioscoop krijgen, dan moet je het publiek hun idolen geven."
Of hun films op een zelfde ontvangst kunnen rekenen als de genrefilms van een decennium geleden, is voor de makers geen kopzorg. Reiné: "Ik ben verguisd om The delivery, afgemaakt! Vooral door de arthoek van de filmwereld, want ik maakte natuurlijk rotzooi in plaats van kunst. Maar ik wil geen kunst maken. Ik wil entertainen. Ik denk dat we gewoon een andere generatie zijn. Wij waren drie, vier jaar geleden televisie aan het maken. En we zijn opgevoed met Spielberg." Kuijpers vult aan: "En niet met de jaren zestig-experimenten. Van Taxi driver tot Indiana Jones, dat zijn onze films." Reiné: "Wat wij bedenken en maken, zijn avonturenfilms — dat vind ik eigenlijk nog de beste omschrijving. À la Spielbergs vroege werk, maar dan rauwer en Europeser."

Karin Wolfs