Adieu les cons

Albert Dupontel kennen we van inventieve films vol grappen en visuele vondsten, maar met Adieu les cons weet hij ook emotioneel te raken. Het magisch-realistische sprookje over een moeder op zoek naar haar in het verleden afgestane zoon hekelt de kille moderne samenleving.

Wie zweert bij sociaal-realistisme heeft weinig te zoeken bij Adieu les cons (‘Vaarwel klootzakken’). Regisseur Albert Dupontel, die ook meespeelt, gebruikt graag zijn uitbundige fantasie. De Fransen konden dat al zien in zijn zes vorige films, maar in Nederland kennen we Dupontel pas sinds zijn voorlaatste film Au revoir là-haut (2017), waarin twee veteranen uit wraak voor de liefdeloze behandeling bij terugkeer uit de Eerste Wereldoorlog het Franse establishment met veel plezier oplichten. Die film toonde Dupontels kracht én zwakte. Visueel is het een feest van inventieve vondsten, maar de personages zijn karikaturen.

Met het in Parijs spelende Adieu les cons vindt Dupontel wel een goede balans tussen op de werkelijkheid gebaseerde fantasie en ontroering. Virginie Efira, in Frankrijk inmiddels even beroemd als Isabelle Huppert, speelt een veertiger die op zoek gaat naar de zoon die ze lang geleden als tienermoeder afstond. Ze krijgt hulp van een blinde man en een ontslagen liftbeveiliger. De drie worden gedwarsboomd door kille bureaucraten in een bikkelharde, geïndividualiseerde maatschappij, die draait om consumeren en geld verdienen. Ze belanden in de meest onwaarschijnlijke situaties, maar weten zich er altijd uit te redden.

Adieu les cons is zo’n zeldzame film waarover de meningen extreem uiteenlopen. In elk geval in de Franse filmpers, waar de oordelen variëren van ‘kitscherige hoogdravendheid’ en ‘opgeblazen cinema’ tot ‘filmische perfectie’ en ‘adembenemende fabel’. Het doet denken aan de ontvangst van Le fabuleux destin d’Amélie Poulain twintig jaar geleden. Ook bij die film tekende zich een kloof af tussen kijkers die mee wilden gaan in Jean-Pierre Jeunets betoverende magisch-realisme en degenen die in het moderne sprookje slechts kitsch zagen.

Dupontel behoort met Jeunet tot de makers die een broertje dood hebben aan sociaal-realisme. Veelzeggend is dat Terry Gilliam, de grootmeester van de fantasie, een bijrolletje speelt in Adieu les cons. Dat fantasievolle films even bijtende sociale kritiek kunnen leveren als grauwe drama’s begrijpt helaas niet iedereen. Al moet je bij Adieu les cons wel half blind zijn om de sociale kritiek over het hoofd te zien. Het is waar: niet alle slapstickgrappen landen, maar wie dat voor lief neemt, ziet een pleidooi voor een menselijker samenleving. Ja, dat klinkt makkelijk, maar Adieu les cons oogt oprecht.