Unesco-erkenning voor 68mm-films uit Eye-collectie
The Mutoscope and Biograph Company werd opgericht in 1895 en was actief tot 1916. Deze Amerikaanse filmpionier produceerde vooral korte films op het afwijkende 68mm-formaat, waarvan een groot deel nu in bezit is van Eye Filmmuseum. Deze week werd bekendgemaakt dat het museaal bewaarde oeuvre is opgenomen in het Unesco Memory of the World Register.
Het gaat om een unieke verzameling breedbeeldfilms uit de collecties van Eye Filmmuseum, British Film Institute (BFI, Londen), Museum of Modern Art (MoMA, New York) en Centre national du cinéma et de l’image animée (CNC, Parijs). Van de driehonderd films bevindt het merendeel – zo’n twee derde – zich in de Eye-collectie. Die zijn grotendeels afkomstig uit de collectie van de Nederlandse filmpionier Willy Mullens, tekende Filmkrantauteur en NRC-recensent André Waardenburg in 2020 op in zijn artikel over The Brilliant Biograph, een compilatie van materiaal uit de periode 1897-1902.
Waardenburg is enthousiast over de kwaliteit van het getoonde. “De films met een gemiddelde lengte van ongeveer één minuut zijn in alle opzichten opmerkelijk. Met name omdat ze gefotografeerd werden in 68mm, wat een zeer scherp en gedetailleerd beeld oplevert dat 120 jaar na dato nog steeds verbluft. (Ter vergelijking: het Mutoscope-beeldformaat is vrijwel identiek aan het huidige IMAX).”
The Mutoscope and Biography Company was het geesteskind van William Kennedy-Laurie Dickson, die eerder had gewerkt voor Thomas Edison. Op eigen kracht ontwikkelde hij het 68mm-formaat. Het bijzondere hieraan is dat de film geen gaatjes heeft aan de zijkanten, waardoor een speciale camera – de mutograph – en projector – de biograph – nodig waren. Deze kwalitatief superieure technologie onderging hetzelfde lot als later het videoformat Betamax (verloor de concurrentiestrijd van VHS) en afbeeldingsbestand RAW (legde het af tegen JPEG). Het opzetten van kantoren in onder andere Nederland, Frankrijk en Duitsland mocht niet baten. Het bedrijf ging ten onder en 68mm was technologiegeschiedenis.
De internationale ambities van de filmmaatschappij gingen gepaard met het maken van opnames in alle delen van de wereld. The Brilliant Biograph, die nog steeds gratis te zien is op de Eye Film Player, bevat fantastische, vroeg 20ste-eeuwse beelden van de boulevard in Scheveningen, een tram op de Dam in Amsterdam en een boottochtje door de Zaanstreek. Omdat bioscopen nog niet bestonden, werden de films vertoond in operahuizen, theaters en uitgaansgelegenheden. In Amsterdam was Carré een vaste vertoningsplek.
Na 1903 werd 35mm de standaard voor film en belandden de 68mm-rollen op de plank, waar het merendeel tot stof verging. Het restant is meer dan een eeuw later bijzonder kwetsbaar. Erkenning door UNESCO betekent extra ondersteuning bij het bewaren van dit materiaal. Eerder verleende UNESCO al het predicaat ‘werelderfgoed’ aan de nalatenschap van Jean Desmet. Hetzelfde gebeurde met de Peter Worden Mitchell & Kenyon Collection, de stille films van Alfred Hitchcock en de GPO Film Collection (Memory of the World UK) in de collectie van het British Film Institute.
Het prestigieuze Memory of the World-programma staat landen bij in het bewaren en openbaar maken van documentair erfgoed met een uitzonderlijke betekenis voor de wereld. Het register omvat onder andere het dagboek van Anne Frank, de archieven van de VOC, de Gutenberg Bijbel, de Bill of Rights van het Britse Parlement uit 1689, de Magna Carta en het Domesday Book. Recent is daar ook de fotografie van de Nederlandse verzetsgroep De Ondergedoken Camera aan toegevoegd.