One Night Stand XII: Kaweh Modiri over Chimère

In november en december worden wekelijks nieuwe middellange Nederlandse films uitgezonden op NPO3. Dit is de twaalfde reeks van One Night Stand. Kaweh Modiri sluit de reeks af met Chimère: "Thuis is geen plek, thuis is een gevoel."

‘Chimère’ betekent zowel ‘waanvoorstelling’ als ‘anamorfose’. Zit hoofdpersoon Milad (18) in een waan of ziet hij een vervormde werkelijkheid? "Het is een waan, denk ik. Verleden en toekomst lopen in Milads beleving door elkaar heen. Alles is te herleiden naar zijn gevoel van ontworteling. Elke omgeving waar hij komt, is een doolhof. Hij raakt verdwaald in het bos en tussen de drogende lakens. In het windmolentje komt alles samen. Dat is kinderlijk en onschuldig, maar ook cyclisch. Het draait rond en draagt dezelfde dreiging in zich als de andere loops."

Milad is afwisselend aan het opsporen of aan het wegvluchten. Chimère en je vorige films Mijn inbreker en ik en Bodkin Ras vertellen over paranoia en angst. Waarom? "Het verleden heeft mijn personages nooit losgelaten. Fysiek zijn ze weg van de plaats waar ze bang voor zijn, maar de drang om te duiken blijft. Ik weet het nog van vroeger. Mijn eerste levensjaren zijn getekend door vluchten. Op mijn vijfde kwam ik met mijn familie in Amersfoort terecht. Het was een rustige buurt en toch hield ik het gevoel dat ik moest rennen. Dat is tragisch, maar ook avontuurlijk. En bovendien een bron van humor."

In je films dringt een eenzame buitenstaander het leven van anderen binnen. Waarom? "Ik ben meer Nederlands dan buitenlands en toch word ik regelmatig als vreemdeling gezien. Het is een rol die ik graag aanneem, als mens en als regisseur. Een outsider kan met nieuwe ogen naar een plek kijken en observeren is voor mij inherent aan filmmaken. Als je deel uitmaakt van een gemeenschap, dan zie je enkel de dagelijkse betekenis van handelingen. Buiten de context van alledag, kunnen die daden een poëtische bijklank krijgen. De andere kant van de medaille is dat je als buitenstaander vaak niet geaccepteerd wordt. Een indringer kan de status quo immers onherroepelijk veranderen. In het beste geval word je gezien als de Verlosser op wie de gemeenschap zijn dromen en verlangens projecteert."

Je personages voelen zich in nergens thuis. Geldt dat ook voor jou? "Het is een bevrijding om niet aan een plek toe te behoren. Als je geen thuis hebt, ben je nergens aan verbonden. Maar het ontbreken ervan heeft ook een zwarte kant. Het is een abstract gemis dat niet is op te vangen. Ik kan het moeilijk uitleggen; het gaat niet om een specifiek land. Om de schrijver John Cheever aan te halen: ik kan heimwee hebben naar plekken waar ik nooit geweest ben."

Wat stel je je dan voor bij een thuis? "Mijn voorstelling is sinds kort veranderd. Het is geen plek, het is een gevoel. ‘Thuis’ begin ik te ervaren in Londen, Amsterdam en in Sicilië. Sicilië roept bij mij een vage herinnering op uit Iran. Het is niet concreet, sterker nog, ik weet niet eens zeker of ik hem heb meegemaakt. Die kleine steegjes met waslijnen erboven, waaraan kleren te drogen hangen, en het zachte geroezemoes dat je hoort tijdens de middagdutjes – dat wekt bij mij een gevoel van thuis op."

Ben je ooit terug geweest naar Iran? "De laatste keer is tien jaar geleden. Op mijn zeventiende ging ik voor het eerst terug en eventjes voelde ik me ontzettend op mijn plek. Ik herkende iets in de mensen dat ik in Nederland nog nooit had ervaren en had het idee dat zij mij goed begrepen. Na een paar weken verdween dat. Ik miste de regelmaat van Nederland, waar iedereen netjes met zijn auto in zijn eigen baan rijdt."

Momenteel schrijf je op een Siciliaans terras aan een nieuwe film. Vertel. "De film heet Mitra en het wordt de meest persoonlijke film tot nu toe. Hij gaat over twee vrouwen die zijn getekend door een tragedie van vijfendertig jaar eerder in Iran. Er heeft een politieke executie plaatsgevonden en de moeder probeert boven water te krijgen wat er is gebeurd. De film is gebaseerd op waargebeurde feiten uit mijn eigen familiegeschiedenis."

---

Chimère wordt op 22 december om 21:20 uitgezonden op NPO3.