MUBI Spotlight: Le ballon rouge
Elke maand presenteren MUBI en de Filmkrant een bijzonder online filmprogramma. April trappen we af met een speciale double bill: gisteren Crin Blanc en nu Le ballon rouge, twee kinderklassiekers met volwassen thema’s die ons doen nadenken over het moment ‘Toen het kind kind was’.
Als er één filmbeeld veelvuldig is overgenomen door tekenaars, schilders en andere creatievelingen, dan is het wel het jongetje met zijn rode ballon uit Le ballon rouge. Alleen al op de website DeviantArt zijn bijna 20,000 varianten van het iconische plaatje te vinden. Wat is toch die aanhoudende fascinatie voor dat jongetje en zijn grote, rode ballon?
Om te beginnen hebben we hier te maken met een visueel ontzettend sterk beeld. Albert Lamorisse (wiens Crin blanc deze week ook in de MUBI Spotlight staat) schetst in zijn korte film een sterk contrast tussen de blauwe, grauwe straten van het Parijs van de jaren vijftig en die rode ballon. Hij lijkt haast buitenaards, zo groot, rond en rood als hij is. Een voorwerp waaraan je dromen en fantasieën kan ophangen, waarmee je op avontuur kan gaan. Het is een uitnodiging naar een andere wereld, ergens in de lucht, waar het leven niet zo star hoeft te zijn.
Een ballon is echter niets zonder eigenaar, vertelt Lamorisse ons. Of beter: een ballon is niets zonder vriend. Daarom is de ontmoeting tussen jongen en ballon in Le ballon rouge essentieel. Lamorisse introduceert zijn hoofdrolspeler (gespeeld door zijn zoontje Pascal), eenzaam zwervend door stille straten van Parijs. Hij loopt een trap af die uitkijkt over de stad, een wereld waar hij niet in past. Hij werpt een blik omhoog. Wij zien het nog niet, maar aan een lantaarnpaal bungelt zijn toekomstige rode vriend. Hij klimt omhoog, de camera volgt en daar komt de ballon in beeld. Het begin van een magisch avontuur van een klein half uur.
Niemand accepteert de vriendschap die ontstaat tussen de jongen en zijn ballon. Hij mag met zijn vriend niet meerijden in de tram, net zo min als hij zijn ballon mee naar huis of naar school mag nemen. Dit scheidt de twee echter niet. De ballon bungelt braaf voor het raam van de slaapkamer van zijn vriend, wachtend op een nieuw avontuur. Als ze dan weer buiten zijn, spelen ze spelletjes, een variatie op verstoppertje en tikkertje. Het is aandoenlijk om naar te kijken. Jaloersmakend zelfs: andere jongetjes willen die volgzame en trouwe ballon ook wel hebben. Samen broeden ze op een manier om die ballon af te pakken. Als dat niet lukt, komt er geweld aan te pas. Zij mogen de ballon niet, dus dan mag niemand hem.
De beelden van Le ballon rouge hebben iets teders. Ze vangen precies een gevoel van kinderlijke onschuld, van jeugdigheid en van vriendschap. Maar onder die beelden speelt zich ook een melancholisch verhaal af van eenzaamheid, afhankelijkheid en onvermijdelijk verlies. Als de samenzwerende bengels de ballon kapot weten te maken, is er meer gebroken dan slechts een rubberen zak gevuld met lucht. Veel meer: ontelbaar veel harten van kijkers over de jaren heen kunnen zich ongetwijfeld nog steeds verplaatsen in dat moment van verlies. De enige vriend van het jongetje ligt in flarden op de grond. De magie van die ballon is verdwenen.
Maar wat Lamorisse dan in Le ballon rouge loslaat is haast onbeschrijflijk. In een lyrisch en kleurrijk moment tilt de regisseur zijn film letterlijk en figuurlijk naar een nieuw niveau. Het jongetje stijgt op naar een andere, mooiere wereld en laat de kijker vervolgens ontroerd achter.
Le ballon rouge schetst een vriendschap, zoals alleen een kind die hebben kan. Met zijn ballon deelt het jongetje een fantastisch kameraadschap die de wereld om hem heen een stukje minder grauw maakt. Wie zou dat nou niet willen? Daarom behoudt Lamorisse’s iconische film nog steeds zijn kracht. Met een beetje fantasie, wat toeval en een vleugje magie zou onze wereld misschien ook wat mooier kunnen worden. Aan dat idee kunnen wij ons tijdens het kijken van Le ballon rouge alleen maar vastklampen, zoals het jongetje dat ook aan zijn ballon doet.
Hugo Emmerzael
Filmkrant-lezers kijken drie maanden gratis op MUBI.com, waar Le ballon rouge vanaf vandaag 30 dagen te zien is.