‘Dogma’s en principes helpen je in de shit’

De derde Telefilm van 2013 is Matterhorn, het speelfilmdebuut van ex-Vliegende Panter Diederik Ebbinge. De film speelt zich af in een klein dorpje in de middle-of-nowhere. Ebbinge: "Het was heel leuk, behalve dan dat er tijdens het draaien superveel vliegen waren. Uiteindelijk heb ik er maar een verhaallijntje van gemaakt — we moesten toch iets!"

Matterhorn ging in première op het afgelopen IFFR, waar het de publieksprijs won, en vertelt over de gereserveerde Fred (Ton Kas) die de kindse zwerver Theo (René van ’t Hof) in huis neemt. Theo knuffelt met geiten. "Het is zelf een beetje een labrador hè," zegt Ebbinge, "of eigenlijk, de kruising tussen een peuter en een labrador. Hij is de tegenhanger van die stijve Fred en wil de hele tijd plukken en knuffelen. Dieren vinden dat niet erg, dus daar kan Theo echt contact mee maken. Met zijn aanwezigheid in dat bekrompen dorp gooit hij alles in de war. Tegelijkertijd laat hij zien dat dogma’s en principes je in de shit helpen."

In Freds woonplaats zijn de mensen streng protestants en van het soort doe-maar-gewoon-dan-doe-je-al-gek-genoeg. Om klokslag zes uur staan de aardappelen, groenten en vlees op tafel en slaat men de handen in elkaar voor een gebedje. Doordat het zo weinig modern is, vraag je je aanvankelijk af of dit verhaal zich niet afspeelt in de jaren vijftig. Totdat je het woord ‘euro’ hoort. Ebbinge: "We hebben gediscussieerd of het euro of gulden moest zijn en uiteindelijk besloten we dat ‘gulden’ te veel zou dateren. Ik zie deze film als een sprookje. Dat speelt zich altijd en overal of nooit en nergens af."

Bescheidenheid
Je zou Matterhorn ook kunnen lezen als maatschappijkritisch: een gestileerde microkosmos van de Nederlandse samenleving. Niet het toeristische cliché van hoeren, wiet en klompen, maar juist het andere uiterste. Door Nederland zó te presenteren, deconstrueer je dat droombeeld. Dat is echter niet wat regisseur Diederik Ebbinge voor ogen had. "Het verhaal is wat het is", zegt hij geestdriftig. "Dit is geen pretentieuze film. Matterhorn is een verlichtingsgeschiedenis. Het gaat over de bevrijding van dogmatiek. Ik heb een hekel aan bedoelerigheid." Mede daarom onthult Ebbinge Theo’s achtergrond: "Ik wil niet dat hij abstract blijft. Anders was het wel erg arthouse geworden. Straks dacht men nog dat hij Jezus was, of een engel."

De doordringende tonen van Johann Sebastiaan Bach zijn ook onderdeel van de vertelling. "Ik kon die stukken gebruiken, omdat dat de enige zijn, naast kerkmuziek, waar de mensen in die streng religieuze kringen naar mogen luisteren", zegt de regisseur. "En ik vind ze erg mooi. Die muziek is zo sereen, zo sacraal, zo goddelijk. Je zult nooit denken bij zo’n ‘Erbarme dich’ of ‘Magnificat’: goh, nu ken ik het wel. Als je het aan het neuriën bent loop je op een gegeven moment klem, omdat die muziek zo geraffineerd in elkaar zit. Er blijft altijd iets dat buiten jezelf ligt en dat je niet helemaal kunt begrijpen. Bach zei dat God hem die muziek had ingegeven. Dat is natuurlijk gelul, maar ik vind die bescheidenheid wel mooi. Eerst zat er nog meer Bach in. Dat werd zo overheersend dat je de film amper meer zag. We hebben het dus teruggebracht naar het minimum. Ik vond het daarom leuk om af te sluiten met ‘This is my life’. Zo kon ik Bach weer een beetje te ontheiligen."

Laura van Zuylen

Matterhorn wordt 30 maart om 20:20 uitgezonden op Nederland 2.