De glazen bol van Ate de Jong

Waarom trekt de ene film honderdduizenden bezoekers, en doet de andere helemaal niets? Regisseur en producent Ate de Jong denkt de sleutel tot het antwoord gevonden te hebben. Als intendant van het Filmfonds ontwikkelde hij een rekenmodel om bezoekersaantallen te voorspellen.

De meeste filmmakers doen hun huiswerk niet, vindt Ate de Jong. Als commercieel intendant van het Nederlands Filmfonds kreeg hij filmplannen onder ogen met geschatte bezoekersaantallen die op hem een onberedeneerde en overdreven optimistische indruk maakten. Als hij daar in gesprekken over begon, kreeg hij te horen dat succes nu eenmaal per definitie onvoorspelbaar is. Dat leek De Jong onzin. Hij ontwierp daarom een stresstest voor Nederlandse speelfilms. In het discussiestuk Succes is voorspelbaar! stelt De Jong dat hij met grote nauwkeurigheid bezoekersaantallen kan voorspellen op basis van een filmplan van enkele pagina’s.

In de stresstest van De Jong wordt een filmplan beoordeeld op een aantal factoren die bepalend worden geacht voor succes. Opmerkelijk is dat de factor ‘kwaliteit’ ontbreekt. Goede kritieken vullen geen zalen meer, stelt De Jong — sterker nog, over vijf jaar bestaan filmrecensies waarschijnlijk niet eens meer. Ook de regisseur en de cast tellen niet zwaar mee. Belangrijker zijn de toespitsing op doelgroepen en de kracht van het publiciteitsoffensief. Wil een film meer dan 250.000 bezoekers trekken, moet die bovendien uitgaan van een basiselement dat al breed bekend is — een boek, een televisieserie, een internetfenomeen. Ook moet een film iets typisch Nederlands bevatten, dat bij de kijker een gevoel van vertrouwdheid en nationale trots oproept.

De Jong liet zijn stresstest los op twintig filmplannen. Hij geeft toe dat hij er in sommige gevallen flink naast zat, maar stelt dat zijn berekeningen meestal accurate voorspellingen opleverden. Als voorbeeld noemt hij De hel van ’63. Zijn prognose van 262.425 bezoekers zat vlakbij het uiteindelijke totaal van 267.682. De Jong concludeert dat zijn stresstest een nuttig hulpmiddel kan zijn om het aantal Nederlandse kassuccessen te bevorderen. Al is daar volgens hem in de eerste plaats een mentaliteitsverandering voor nodig, omdat het gros van de Nederlandse regisseurs zichzelf als auteur beschouwt en niet geïnteresseerd is in kaartverkoop. Filmopleidingen moeten daarom investeren in talent dat vanuit doelgroepen wil denken, stelt De Jong.

Succes is voorspelbaar! is hier te downloaden.

Erik Schumacher